اردک نوک پهن

نام علمی: Anas clypeata

نام انگلیسی: Northern Shoveler

ویژگی‌های ظاهری

طول بدن 44 تا 52 سانتیمتر و گستردگی بال‌ها 70 تا 84 سانتیمتر است. از اردک‌های روی‌آب‌چر است که به واسطه گردن به نسبت کوتاه، تارک سر تخت و منقار بزرگ و قاشقی شکل، از سایر اردک‌های روی‌آب‌چر متمایز می‌شود. نر و ماده متفاوت و دارای تغییرات فصلی هستند. پرنده نر بالغ سر و گردن سبز تیره براق، روتنه سیاه و سفید و دمگاه سیاه دارد. جلوی بال‌ها آبی روشن و آینه بالی سبز و بدون حاشیه سفید دیده می‌شود. سینه سفید رنگ و شکم و پهلوها بلوطی هستند. پرنده ماده بالغ شبیه به ماده کلّه سبز است ولی به واسطه منقار قاشقی شکل، شکم قهوه‌ای تیره، جلو بال‌های خاکستری مات و رنگ سفید چرک زیر بال‌ها قابل تفکیک است. پرنده نر در دوره پرریزی شبیه ماده بالغ است ولی سر و روتنه تیره‌تری دارد و جلو بال‌های آن نیز به رنگ آبی روشن است. پرنده نابالغ شبیه به ماده بالغ است ولی با تارک، پشت گردن و روتنه تیره‌تر تمیز داده می‌شود.

ویژگی‌های زیستی

دریاچه‌ها و مرداب‌های آب شیرین با پوشش گیاهی تازه روییده با بسترهای گلی در حاشیه، همچنین شالیزارها و استخرهای مصنوعی کم‌عمق که در حاشیه، علفزارهای غرقابی دارند را ترجیح می‌دهد. زمستان‌ها نیز اغلب در دریاچه‌های باز، مصب‌ها و کرانه‌های ساحلی دیده می‌شود. پرنده‌ای ساکت، آرام و اجتماعی است و اغلب، دسته‌های کوچک تشکیل می‌دهد. به راحتی و به طور عمودی از سطح آب به پرواز درمی‌آید و پروازی چابک، شبیه به «گیلار» با بال‌زدن‌های سریع و آهنگین دارد، ولی روی زمین به دشواری راه می‌رود. از مواد گیاهی و جانوری نظیر سخت‌پوستان ریز، نرم‌تنان کوچک، حشرات و لارو آنها تغذیه می‌کند. برای تغذیه به آرامی در سطح آب شنا می‌کند، سر و گردن را به زیر آب فرو می‌برد و با حرکت دادن سر به چپ و راست، آب را فیلتر می‌کند. گاهی نیز به درون آب غوص می‌کند تا از مواد غذایی موجود در بستر تغذیه کند.

جوجه‌آوری

جوجه‌آوری از اواسط فروردین و با تشکیل قلمرو در مرداب‌ها، باتلاق‌ها و رودخانه‌های آب شیرین با پوشش گیاهی انبوه در حاشیه آغاز می‌شود. تک‌همسر است و آشیانه‌اش گودی کم‌عمق با مقدار کمی مواد گیاهی و پر است که آن را روی زمین و در بستری خشک بنا می‌کند. معمولاً هشت تا 12 و به ندرت هفت تا 14 تخم بیضی تا نیمه بیضی، زرد نخودی تا کرم رنگ و به ابعاد 52 × 37.2 میلی‌متر می‌گذارد. تفریخ تخم‌ها 26 روز به طول می‌انجامد. جوجه‌ها در بدو تولد پوشیده از کرک، توانمند و برای تغذیه مستقل از والدین هستند. پرورش جوجه‌ها 40 تا 45 روز طول می‌کشد.

پراکنش و فراوانی

در تمام تالاب‌های کشور (به استثنای تالاب‌های نواحی جنوب شرقی) به صورت مهاجر عبوری و زمستان‌گذران دیده می‌شود. احتمالاً به تعداد اندک ولی به طور منظم در برخی تالاب‌های حوزه دریاچه ارومیه جوجه‌آوری می‌کند. تعدادی از این پرنده در فصل تابستان در تالاب‌های نواحی جنوبی دریای خزر، همچنین استان‌های لرستان، خوزستان و فارس مشاهده می‌شوند که احتمالاً در این نواحی جوجه‌آوری نمی‌کنند.

وضعیت حفاظت

در فهرست پرندگان حمایت‌شده جهانی و ملی قرار ندارد.