چکاوک شاخدار

نام علمی: Eremophila alpestris

نام انگلیسی: Horned Lark (Shore Lark)

ویژگی‌های ظاهری:
این پرنده چکاوک متوسط‌جثه‌ای است که طول بدن آن 14 تا 17 سانتیمتر و گستردگی بال‌ها 30 تا 35 سانتیمتر است. به واسطه گلو و صورت زرد کم‌رنگ تا مایل به سفید و گونه‌ها و نیم‌طوق سیاه در جلوی سینه، از سایر چکاوک‌ها به آسانی قابل شناسایی است. نر و ماده تا حد زیادی هم‌شکل هستند و تغییرات فصلی اندکی دارند. در پرنده بالغ، نوار سیاه باریکی روی تارک سر وجود دارد که در کناره‌های سر و بالای چشم‌ها به دو شاهپر سیاه کوچک منتهی می‌شود. در نر، این شاهپرها به میزان قابل توجهی درازتر از ماده است و حالتی شاخ‌مانند را تداعی می‌کند. روتنه خاکستری قهوه‌ای است، پهلوها قهوه‌ای مایل به صورتی با رگهرگه و زیرتنه سفید کرم است. دم پرهای مرکزی قهوه‌ای مایل به صورتی است و پرهای حاشیه‌ای سیاه و بیرونی‌ترین جفت‌پرهای آن سفید چرک است و از سطح زیر یکدست تیره دیده می‌شود. پرنده ماده به دلیل رنگ مات‌تر سر و صورت و رگهرگه بیشتر در روتنه، از نر به سختی قابل تفکیک است. پرنده نابالغ خال‌های سیاه و سفید فراوان در زمینه قهوه‌ای روتنه دارد. صورت دارای ته‌رنگ زرد است و زیرتنه، پهلوها و بالای سینه همراه با لکه‌های تیره دیده می‌شود.

ویژگی‌های زیستی:
این پرنده اراضی سنگلاخی مرتفع بالاتر از سطح رویش درختان و مناطق کوهستانی شیبدار پوشیده از پوشش علفی را به عنوان زیستگاه خود برمی‌گزیند. زمستان‌ها در ارتفاعات پایین‌تر، اغلب در دره‌ها، دشت‌ها و کشتزارهای بایر دیده می‌شود. در خارج از دوره جوجه‌آوری، این پرنده اجتماعی است و اغلب در دسته‌های کوچک تا متوسط دیده می‌شود. پرواز آن سبک است و همراه با بال‌زدن‌های سریع مشابه به پی‌پت‌ها می‌باشد. هنگام پرواز، بال‌های خود را کاملاً جمع می‌کند که منجر به شتاب زیاد آن می‌شود. غذای خود را ضمن راه رفتن یا دویدن بر سطح زمین پیدا می‌کند. در تابستان بیشتر از حشرات و بذرهای برخی گیاهان و در زمستان تنها از بذرها تغذیه می‌کند.

جوجه‌آوری:
جوجه‌آوری از اواخر فروردین در مناطق سنگی و شنی باز و فاقد پوشش گیاهی یا بسیار تنک آغاز می‌شود. این پرنده احتمالاً تک‌همسر و قلمروطلب است و اغلب چندین جفت در مجاورت یکدیگر جوجه‌آوری می‌کنند. آشیانه‌های آن فنجانی‌شکل با ساختاری سست متشکل از علوفه و ساقه‌های خشک و نازک گیاهان روی زمین بنا می‌شود و اطراف آن را با تعدادی سنگریزه محدود می‌کند. معمولاً سه تا چهار و گاهی تا شش تخم نیمه‌بیضی، صاف، صیقلی، سفید مایل به سبز کم‌رنگ با خال‌های فراوان به رنگ قهوه‌ای مایل به نخودی همراه با خطوطی نازک سیاه‌رنگ به ابعاد 22.7 × 16.8 میلی‌متر می‌گذارد. تفریخ تخم‌ها 12 تا 13 روز به طول می‌انجامد. جوجه‌ها در بدو تولد پوشیده از کرک، ناتوان و برای تغذیه وابسته به والدین هستند. در 15 تا 18 روزگی آشیانه را ترک می‌کنند و تا مدت کوتاهی پس از آن مستقل می‌شوند.

پراکنش و فراوانی:
این پرنده به طور معمول و به فراوانی در کوه‌های نواحی شمالی و غربی کشور تا ارتفاعات استان کرمان جوجه‌آوری می‌کند و برای زمستان‌گذرانی به ارتفاعات پایین‌تر در حوضه دریاچه ارومیه و نواحی پست شمال‌غربی کشور روی می‌آورد.

وضعیت حفاظت:
این پرنده در فهرست پرندگان حمایت‌شده جهانی و ملی قرار ندارد.