چکچک گوش سیاه
نام علمی: Oenanthe hispanica
نام انگلیسی: Black-eared Wheatear
ویژگی‌های ظاهری:
طول بدن ۱۳.۵ تا ۱۵.۵ سانتیمتر و گستردگی بال‌ها ۲۵ تا ۲۷ سانتیمتر است. چکچکی به نسبت کوچک‌جثه با بدن باریک و دم بلند است. نر و ماده متفاوت و دارای اندک تغییرات فصلی هستند. به واسطه شباهت بسیار زیادی که پرنده ماده با ماده «چکچک ابلق» دارد، آمیختگی گسترده‌ای بین این دو گونه در البرز مرکزی به وقوع می‌پیوندند و افراد دورگه ویژگی‌های ریختی حد واسطی از هر دو گونه را بروز می‌دهند. پرنده نر بالغ دو ریخت گلوسیاه و گلوسفید دارد. ریخت گلوسیاه چانه، گلو و گونه‌های سیاه دارد که تا دو طرف گردن امتداد یافته است ولی ریخت گلوسفید فقط نوار چشمی پهن سیاه رنگ دارد که در گوش‌پرها پهن‌تر می‌شود و مابقی بخش‌های سر، صورت و گلو سفید نخودی دیده می‌شود. سایر ویژگی‌های ریختی در هر دو ریخت یکسان است. تارک سر، پس گردن و روتنه سفید نخودی و بال‌های سیاه دارند. دمگاه، پوشپرهای روی دم و دم سفید، جفت میانه و نوک پرهای کناری آن سیاه و نوک سایر پرهای آن سیاهی اندک دارد که بیشتر به شکل «M» دیده می‌شود تا «T» شکل. سینه سفید نخودی و سایر بخش‌های زیرتنه سفید است. در هر دو ریخت در پاییز روتنه و پوشپرهای روی بال‌ها خاکستری قهوه‌ای و نوار ابرویی نخودی کم‌رنگ دارند، بال‌ها سیاه و حاشیه پرهای آن قهوه‌ای است و سینه و پهلوها نخودی و مابقی زیرتنه سفیدکرم دیده می‌شود. در پرنده ماده روتنه و دو طرف سر خاکستری قهوه‌ای، نوار ابرویی قهوه‌ای کم‌رنگ، سینه زرد نخودی و مابقی زیرتنه یکنواخت خاکی رنگ است. پرنده نابالغ شبیه به ماده بالغ است ولی روتنه خال‌های نخودی کم‌رنگ و سینه و پهلوها لکه‌لکه قهوه‌ای تیره دارد.
ویژگی‌های زیستی:
در درختزارهای باز، دره‌های خشک با بیرون‌زدگی‌های سنگی و صخره‌ای و دامنه‌های سنگی به سر می‌برد. نسبت به سایر چکچک‌ها وابستگی بیشتری به بوته‌ها دارد و پاها و انگشتان ظریفش برای سرشاخه‌نشینی سازش یافته است. در خارج از دوره جوجه‌آوری به تنهایی و در قلمروهای جداگانه دیده می‌شود. از حشرات تغذیه می‌کند و برای شکار آنها از روی بوته‌ها یا درختچه‌های کوتاه با پروازی سریع و کوتاه طعمه مورد نظر خود را روی زمین صید می‌کند و دوباره به نشیمنگاه خود بازمی‌گردد. در اواخر تابستان از میوه‌های سته نیز تغذیه می‌کند.
جوجه‌آوری:
جوجه‌آوری از اواسط فروردین آغاز می‌شود. این پرنده تک‌همسر است و برای جوجه‌آوری قلمروهایی در اراضی باز و خشک سنگی، صخره‌ای، درختزارها و حتی خرابه‌ها تشکیل می‌دهد. آشیانه‌ها به‌صورت کاسه‌ای کم‌عمق از علوفه خشک و خزه‌ها ساخته می‌شوند که در حفره‌های موجود زیر قطعه سنگ‌ها، شکاف صخره‌ها یا در زیر بوته‌ها قرار دارند. درون آشیانه با ریشک‌ها و پشم پوشانده می‌شود. این پرنده معمولاً چهار تا پنج تخم نیمه‌بیضی، صاف، صیقلی، آبی روشن با لکه‌ها و خال‌های قهوه‌ای مایل به قرمز می‌گذارد که ابعاد آنها ۱۹.۹ × ۱۵.۱ میلیمتر است. تفریخ تخم‌ها حدود ۱۴ روز طول می‌کشد. جوجه‌ها در بدو تولد پوشیده از کرک بوده و ناتوان هستند و برای تغذیه وابسته به والدین خود می‌باشند. جوجه‌ها در ۱۱ تا ۱۲ روزگی آشیانه را ترک می‌کنند اما همچنان به مدت ۱۰ تا ۱۲ روز پس از آن تحت مراقبت و تغذیه والدین خود قرار دارند.
پراکنش و فراوانی:
به طور معمول از ارتفاعات آذربایجان و در امتداد البرز تا گرگان، در امتداد زاگرس تا استان فارس و همچنین به‌صورت محلی در ارتفاعات استان کرمان تابستان‌گذرانی می‌کند. آمیختگی این گونه با «چکچک ابلق» به‌صورت وسیع از استان قزوین تا استان گلستان صورت می‌پذیرد و افراد دورگه اغلب خطی سیاه از گوش‌پرها تا شانه‌ها دارند ولی روتنه سفید است. همچنین به‌صورت مهاجر عبوری بهاره و پاییزه در نواحی غربی و مهاجر عبوری پاییزه در نواحی جنوب شرقی دریای خزر دیده می‌شود.
وضعیت حفاظت:
در فهرست پرندگان حمایت‌شده جهانی و ملی قرار ندارد.
