چکچک دشتی
نام علمی: Oenanthe isabellina
نام انگلیسی: Isabelline Wheatear
ویژگی‌های ظاهری:
طول بدن ۱۵ تا ۱۶.۵ سانتیمتر و گستردگی بال‌ها ۲۷ تا ۳۱ سانتیمتر است. چکچکی به نسبت درشت‌جثه به رنگ قهوه‌ای خاکی با منقار بزرگ، پاهای به نسبت دراز و دم کوتاه است. نر و ماده تقریباً هم‌شکل و فاقد تغییرات فصلی هستند. در پرنده نر بالغ تارک سر، پس گردن و روتنه قهوه‌ای خاکی است. جلوی پیشانی و نوار ابرویی سفیدکرمی دارد و در فاصله بین چشم‌ها تا منقار نوار سیاه مشخصی دیده می‌شود. بال‌ها نیز قهوه‌ای خاکی و هرز بال‌های سیاه دارد که در تضاد با رنگ بال‌ها به خوبی نمایان است. دمگاه، پوشپرهای روی دم و دم سفید و جفت میانی پرهای دم سیاه است و با نوار سیاه رنگ انتهای دم شکل «T» مانندی ایجاد می‌کند. چانه سفید، گلو و دو طرف گردن نخودی، سینه و پهلوها نخودی مایل به صورتی، زیرتنه کرم‌رنگ و پوشپرهای زیر دم نخودی کمرنگ است. پرنده ماده بالغ شباهت زیادی به نر دارد ولی اندکی کوچک‌تر و رنگ‌پریده‌تر است و برخلاف آن فاقد لکه سیاه در فاصله چشم‌ها تا منقار است. همچنین شاه‌پرهای پرواز و دم قهوه‌ای‌تری دارد. پرنده نابالغ شبیه به ماده بالغ است ولی رنگ‌پریده‌تر و روتنه نخودی‌تر است و لکه‌های قهوه‌ای تیره در دو طرف گلو و سینه دارد.
ویژگی‌های زیستی:
دشت‌های نواحی گرم و خشک از مناطق پست تا مرتفع، بوته‌زارهای باز و تنک، استپ‌ها و دامنه‌های پست و تنک کوهستان‌ها به ویژه همراه با بوته‌های کوتاه درمنه و دارای سوراخ‌های فراوان از جوندگان را به عنوان زیستگاه برمی‌گزیند. در خارج از دوره جوجه‌آوری به تنهایی دیده می‌شود ولی گاهی در زمان مهاجرت دسته‌های کوچکی تشکیل می‌دهد. پروازی قوی و نسبت به سایر چکچک‌ها توانایی بال‌بازروی بیشتر و در مسیرهای طولانی‌تر را دارد. بیشتر از بی‌مهره‌ها به ویژه مورچه‌ها و سوسک‌ها تغذیه می‌کند. با پاهای بلندش به سرعت روی زمین می‌دود و طعمه خود را صید می‌کند. همچنین با منقار قوی خود زمین را حفر می‌کند و بی‌مهره‌ها را بیرون می‌کشد و یا سوراخ جوندگان را برای یافتن طعمه جستجو می‌کند.
جوجه‌آوری:
جوجه‌آوری از اواخر اسفند و با تشکیل قلمرو در دشت‌ها، استپ‌ها و دامنه‌های کم‌شیب و تنک مناطق بیابانی و نیمه‌بیابانی آغاز می‌شود. تک‌همسر و چندهمسر (یک نر با دو ماده) است و آشیانه‌هاش توده‌ای حجیم از علوفه، شاخ و برگ و ریشک‌های گیاهان است که در شکاف‌ها و حفره‌های دیواره‌های حاشیه پیكره‌های آبی یا سوراخ جوندگان بنا می‌کند و درونش را با مو، پشم و پر پوشانده می‌شود. معمولاً چهار تا شش و گاهی پنج تا هفت تخم نیمه‌بیضی، صاف، صیقلی، به رنگ آبی کمرنگ، گاهی همراه با لکه‌های مایل به قرمز و به ابعاد ۲۲.۲ × ۱۶.۶ میلی‌متر می‌گذارد. تفریخ تخم‌ها ۱۲ تا ۱۵ روز به طول می‌انجامد. جوجه‌ها در بدو تولد تا حدی پوشیده از کرک، ناتوان و برای تغذیه وابسته به والدین هستند. در ۱۳ تا ۱۵ روزگی آشیانه را ترک می‌کنند ولی همچنان حدود ۱۲ تا ۱۴ روز پس از آن توسط والدین مراقبت و تغذیه می‌شوند. معمولاً دو دسته تخم در هر دوره جوجه‌آوری می‌گذارد.
پراکنش و فراوانی:
به صورت معمول در نواحی وسیعی از شمال و غرب کشور تا استان فارس تابستان‌گذرانی می‌کند. همچنین به طور محلی در ارتفاعات استان‌های خراسان، کرمان و کوه تفتان در استان سیستان و بلوچستان جوجه‌آوری می‌کند. به صورت مهاجرت بهاره و پاییزه در نواحی وسیعی از کشور دیده می‌شود و به تعداد فراوان در دشت‌های استان خوزستان و به تعداد کمتر در نواحی جنوبی خلیج فارس و حوضه سیستان زمستان‌گذرانی می‌کند.
وضعیت حفاظت:
در فهرست پرندگان حمایت‌شده جهانی و ملی قرار ندارد.
