زرده‌پرة‌سر‌سیاه
نام علمی: Emberiza melanocephala
نام انگلیسی: Black-headed Bunting
ویژگی‌های ظاهری
طول بدن 15.5 تا 17.5 سانتیمتر و گستردگی بال‌ها 26 تا 30 سانتیمتر است. زرده‌پرهای درشت‌جثه به رنگ‌های زرد، سیاه و بلوطی است و منقاری قوی به رنگ خاکستری و بال‌ها و دمی به نسبت بلند و تیره رنگ دارد. پرندهٔ ماده با مادهٔ «زرده‌پرۀ سر سرخ» شباهت بسیار زیادی دارد به نحوی که آمیختگی به طور معمول بین این دو گونه بروز می‌کند و افراد دورگۀ حد واسط فراوانی تا کنون گزارش شده است. نر و ماده متفاوت و پرندهٔ نر دارای تغییرات فصلی است. پرندهٔ نر بالغ در دورهٔ جوجه‌آوری سر و صورت سیاه دارد که به شکل کلاه‌خودی روی سر به نظر می‌رسد. دو طرف گردن، شانه‌ها، روتنه و دمگاه بلوطی است. بال‌ها سیاه و حاشیهٔ پرهای آن قهوه‌ای، پوش‌پرهای میانی و بزرگ‌تر روی بال‌ها قهوه‌ای بلوطی و نوک آنها سفید است و نوار بالی مشخصی روی بال‌ها تشکیل می‌دهند. دم نیز قهوه‌ای مایل به سیاه و حاشیهٔ پرهای آن نخودی قهوه‌ای است. زیرتنه و زیر بال‌ها یکدست زرد دیده می‌شود. پرندهٔ مادهٔ بالغ کمرنگ‌تر از نر به نظر می‌رسد، سر نخودی مایل به خاکستری و روتنه قهوه‌ای مات با سایهٔ خاکستری دیده می‌شود. روتنه و دمگاه با ته‌رنگ بلوطی همراه با رگه‌هٔ سیاه یا قهوه‌ای روی تارک سر و روتنه است و روی دمگاه لکه‌های بلوطی دارد. زیرتنه نیز زرد کم‌رنگ دیده می‌شود. پرندهٔ نابالغ روتنهٔ خاکستری شنی همراه با رگه‌هٔ تیرهٔ قهوه‌ای، دمگاه سبز روشن، زیرتنهٔ سفید با سینه و پهلوهای قهوه‌ای نخودی شبیه به «زرده‌پرۀ سر سرخ» نابالغ دارد ولی به واسطهٔ روتنهٔ قهوه‌ای مایل به قرمز پررنگ‌تر، رگه‌هٔ تیرهٔ بیشتر روی تارک سر، گوش‌پرهای تیره‌تر، نوار بالی سفیدتر، زیرتنهٔ زردتر و یکدست‌تر به ویژه در پوش‌پرهای زیر دم، از آن متمایز می‌شود.
ویژگی‌های زیستی
مناطق باز مانند کشتزارهای هموار با درختان و بوته‌های پراکنده، درختزارهای باز با زیر اشکوب بوته‌ها، باغ‌های زیتون، تاکستان‌ها، بیشه‌زارهای حاشیهٔ رودخانه‌ها و دامنه‌های پوشیده شده با پوشش درختچه‌ای را به عنوان زیستگاه برمی‌گزیند. پرنده‌ای اجتماعی است و زمستان‌ها اغلب در دسته‌های بزرگ به دور هم جمع می‌شوند. پروازی قوی شبیه به سایر زرده‌پر‌ها دارد که با حرکات موجی شکل همراه می‌شود. بیشتر از بذر گیاهان و سایر مواد گیاهی و در دورهٔ جوجه‌آوری از بی‌مهره‌ها نیز تغذیه می‌کند.
جوجه‌آوری
جوجه‌آوری از اواخر اردیبهشت و با تشکیل قلمرو یا در گروه‌های کوچک در مجاورت سایر گروه‌ها در مناطق باز با پوشش لکه‌ای تنک، کشتزارها و گاهی درختزارها آغاز می‌شود. احتمالا چند همسر (یک نر با چند ماده) است و آشیان‌هایش کاسه‌ای از علوفه و لاش‌برگ است که آن را روی بوته‌های کوتاه و یا درختان کوتاه بنا می‌کند و درونش را با علوفه نرم و مو می‌پوشاند. معمولا چهار تا پنج و به ندرت شش تا هفت تخم نیمه بیضی، صاف، صیقلی، آبی بسیار کم‌رنگ یا آبی مایل به سبز، با خال‌ها و لکه‌های خاکستری مایل به بنفش، قهوه‌ای مایل به بنفش و یا قهوه‌ای زیتونی و به ابعاد 22.4 × 16 میلی‌متر می‌گذارد. تفریخ تخم‌ها 13 تا 14 روز به طول میانجامد. جوجه‌ها در بدو تولد پوشیده از کرک، ناتوان و برای تغذیه وابسته به والدین هستند و در 10 تا 16 روزگی آشیانه را ترک می‌کنند. معمولا دو دسته تخم در هر دورهٔ جوجه‌آوری می‌گذارد.
پراکنش و فراوانی
به تعداد فراوان در نواحی شمال غربی کشور، همچنین شرق البرز تا منطقه شاهرود در استان سمنان و در نواحی جنوب غربی کشور در امتداد زاگرس تا ارتفاعات استان کرمان تابستان‌گذرانی می‌کند. همچنین به تعداد اندک در کوه تفتان و منطقه وسیعی در شرق استان سیستان و بلوچستان جوجه‌آوری می‌کند. به تعداد فراوان در زمان مهاجرت بهاره در جنوب استان سیستان و بلوچستان، سواحل خلیج فارس و استان خوزستان دیده می‌شود ولی در زمان مهاجرت پاییزه به ندرت دیده می‌شود.
وضعیت حفاظت
در فهرست پرندگان حمایت شده جهانی و ملی قرار ندارد.
