زاغ نوك سرخ

نام علمی: Pyrrhocorax pyrrhocorax

نام انگلیسی: Red-billed Chough

ویژگی‌های ظاهری:
طول بدن 37 تا 41 سانتیمتر و گستردگی بال‌ها 73 تا 90 سانتیمتر است. این پرنده کلاغی متوسط‌جثه و به رنگ یکدست سیاه براق است که شباهت زیادی به «زاغ نوک زرد» دارد، ولی به واسطه منقار قرمز درازتر و خمیده‌تر، بال‌های بلندتر و پهن‌تر و دم کوتاه‌تر از آن تفکیک می‌شود. نر و ماده هم‌شکل و فاقد تغییرات فصلی هستند.
پرنده بالغ با بدنی یکدست سیاه با جلای آبی دیده می‌شود. بال‌ها بلند، پهن و برخلاف «زاغ نوک زرد»، پنج تا شش شاه‌پر اولیه بزرگ‌تر در انتها حالت انگشتی واضحی ایجاد می‌کنند. در پرواز، پوش‌پرهای زیر بال‌ها سیاه‌تر از شاه‌پرهای پرواز و به خوبی نمایان است. همچنین پاهای قرمز دارد.
پرنده نابالغ به رنگ سیاه دودی مات دیده می‌شود، منقار نسبت به بالغ‌ها کوتاه‌تر، با خمیدگی کمتر و به رنگ زرد مایل به قهوه‌ای است و پاهای قرمز نارنجی دارد.

ویژگی‌های زیستی:
این پرنده در کوهستان‌های سنگی و صخره‌ای و دره‌های صخره‌ای تنگ دیده می‌شود. پرنده‌ای اجتماعی است و اغلب در دسته‌های کوچک و بزرگ مشاهده می‌شود. پروازی زیبا با مانورهای ماهرانه دارد و اغلب در دسته‌های کوچک و بزرگ در ارتفاعات بالا پرواز می‌کنند و در این زمان به واسطه صدای منحصر به فرد زیبایش که در کوهستان طنین‌انداز است، به خوبی شناسایی می‌شود.
این پرنده از حشرات و سایر بی‌مهره‌های خاکزی تغذیه می‌کند و در زمستان تا حدی از میوه‌های سته بهره می‌برد.

جوجه‌آوری:
جوجه‌آوری از اواسط فروردین آغاز می‌شود و به شکل منزوی و گاهی در کلنی‌های کوچک در بیرون‌زدگی‌های سنگی و صخره‌ای نواحی مرتفع کوهستانی و به ندرت در ساختمان‌های قدیمی شروع می‌شود. این پرنده تک‌همسر است و آشیانه‌اش کاسه‌ای حجیم از ساقه‌ها، شاخه‌ها و ریشه‌های گیاهان است که آن را در شکاف‌ها و سوراخ‌های صخره‌ها یا در لبه‌ٔ غارها و بیرون‌زدگی‌های سنگی می‌سازد. درون آشیانه را با علوفه، برگ‌ها، ریشک‌ها، پشم و مو می‌پوشاند.
این پرنده معمولاً سه تا چهار و به ندرت دو تا هفت تخم نیمه بیضی، صاف، صیقلی، سفید مات با ته رنگ مایل به سبز، کرم یا نخودی، با خال‌ها و لکه‌های زیتونی قهوه‌ای و خاکستری و به ابعاد 40.6 × 28.7 میلی‌متر می‌گذارد. تفریخ تخم‌ها 17 تا 23 روز طول می‌کشد. جوجه‌ها در بدو تولد پوشیده از کرک، ناتوان و برای تغذیه وابسته به والدین هستند. در 31 تا 41 روزگی پرواز می‌کنند، ولی همچنان در حدود 14 تا 21 روز پس از آن توسط والدین تغذیه می‌شوند و اندک‌اندک مستقل می‌شوند.

پراکنش و فراوانی:
این پرنده به فراوانی مقیم ارتفاعات کوهستانی سراسر کشور است، از کوهستان‌های شمال آذربایجان، البرز تا ارتفاعات نواحی خراسان و از استان‌های کردستان و کرمانشاه در امتداد زاگرس تا ارتفاعات استان‌های کرمان و سیستان و بلوچستان مشاهده می‌شود. در البرز اغلب در ارتفاعات 1000 تا 3500 متر، در ارتفاعات استان‌های کرمان و سیستان و بلوچستان در ارتفاعات 2200 تا 4200 متر و در ارتفاعات خراسان در ارتفاعات صخره‌ای نه چندان مرتفع جوجه‌آوری می‌کند.

وضعیت حفاظت:
این پرنده در فهرست پرندگان حمایت‌شده جهانی و ملی قرار ندارد.