چکچک پشت سفید

نام علمی: Oenanthe finschii

نام انگلیسی: Finsch`s Wheatear

ویژگی‌های ظاهری:
طول بدن 15 تا 16 سانتیمتر و گستردگی بال‌ها 25 تا 27 سانتیمتر است. چکچکی متوسط‌الجثه با سر بزرگ و بال‌های کوتاه که شبیه به «چکچک ابلق جنوبی» است، ولی در پرواز از تارک سر تا دم یکدست سفید و فاقد لکه‌های بلوطی نارنجی در زیر دم است. نر و ماده تفاوت دارند و فاقد تغییرات فصلی هستند. نر بالغ با تارک سر، پس‌گردن، روتنه و دمگاه سفید، پوشپرهای بال‌ها و شاهپرهای پرواز سیاه مات دارد. دم سفید با جفت مرکزی پرهای سیاه است که نوار سیاه رنگ انتهای دم شکل «T» می‌سازد. چانه، گلو، گونه‌ها، گوشپرها و گردن سیاه است که به سیاهی بال‌ها متصل می‌شود و سینه و زیرتنه سفید است. در پاییز تارک سر خاکستری و دیگر بخش‌ها با ته‌رنگ نخودی دیده می‌شود. ماده بالغ سر و روتنه قهوه‌ای خاکی و گوشپرهای مایل به خرمایی دارد. بیشتر ماده‌ها نوار ابرویی کمرنگ و لکه‌های تیره در چانه و گلو دارند. بال‌ها قهوه‌ای مایل به سیاه و حاشیه نخودی است. پرنده نابالغ شبیه به ماده بالغ است، اما پرهای بال‌ها حاشیه نخودی رنگ پهن‌تری دارند و نر نابالغ لکه‌ای تیره در گلو و شاهپرهای سیاه‌تر دارد. ماده نابالغ فاقد این لکه و شاهپرهای قهوه‌ای‌تر است.

ویژگی‌های زیستی:
زیستگاه شامل دامنه‌های سنگلاخی، واریزه‌های سنگی و صخره‌ای، تپه‌ماهورها با بیرون‌زدگی‌های سنگی و مسیل‌ها است. پرنده‌ای منزوی که از قلمروهای مشخص به ویژه در سرزمین‌های زمستان‌گذرانی دفاع می‌کند. بیشتر از حشرات (مورچه‌ها و سوسک‌ها) و دانه‌ها و مواد گیاهی تغذیه می‌کند.

جوجه‌آوری:
جوجه‌آوری از اواسط فروردین با تشکیل قلمرو در نواحی سنگی و صخره‌ای آغاز می‌شود. تک‌همسر است و گاهی چند همسر دارد. آشیانه کاسه‌ای از ساقه‌ها، علوفه خشک و ریشک‌ها است که در شکاف‌های سنگ‌ها و صخره‌ها یا لانه جوندگان ساخته می‌شود و با علوفه خشک، مو، پشم و پر پوشانده می‌شود. ماده دهانه ورودی و بستر آشیانه را با تک‌سنگ‌های کوچک مفروش می‌کند. تخم‌ها نیمه‌بیضی، صاف، آبی روشن با خال‌های قرمز قهوه‌ای و ابعاد 14.2 × 19.3 میلی‌متر است. تفریخ تخم‌ها 12 تا 13 روز طول می‌کشد. جوجه‌ها در ابتدا ناتوان و وابسته به والدین هستند و پس از 15 تا 16 روزگی آشیانه را ترک می‌کنند و همچنان تحت مراقبت و تغذیه والدین هستند.

پراکنش و فراوانی:
تابستان‌گذرانی در مناطق مرتفع شمال و غرب کشور از آذربایجان و در امتداد زاگرس تا استان کرمان و در امتداد البرز تا ارتفاعات خراسان و شمال غربی استان سیستان و بلوچستان. همچنین در نواحی جنوبی کشور و تپه‌ماهورهای سواحل جنوبی و به تعداد کمتر در آذربایجان، استان گلستان، غرب دشت کویر و نواحی اطراف تهران زمستان‌گذرانی می‌کند.

وضعیت حفاظت:
در فهرست پرندگان حمایت‌شده جهانی و ملی قرار ندارد.