چکچک ابلق

نام علمی: Oenanthe pleschanka

نام انگلیسی: Pied Wheatear

ویژگی‌های ظاهری:
طول بدن 14 تا 16 سانتیمتر و گستردگی بال‌ها 25 تا 27 سانتیمتر است. چکچکی به نسبت کوچک‌جثه با بدن باریک و دم بلند است. نر و ماده متفاوت و دارای اندک تغییرات فصلی هستند. به واسطهٔ شباهت بسیار زیادی که پرندهٔ ماده با مادهٔ «چکچک گوش‌سیاه» دارد، آمیختگی گسترده‌ای بین این دو گونه در البرز مرکزی به وقوع می‌پیوندد و افراد دورگه ویژگی‌های ریختی حد واسطی از هر دو گونه را بروز می‌دهند.
پرندهٔ نر بالغ دو ریخت گلوسیاه و گلوسفید دارد. ریخت گلوسیاه چانه، گلو و گونه‌های سیاه دارد که تا دو طرف گردن و بخش پایینی گلو امتداد یافته است، اما در ریخت گلوسفید (vittata) چانه و گلو سفید است و فقط نوار چشمی پهن سیاه رنگی دارد که از قاعدهٔ منقار شروع شده و با دربر گرفتن چشم‌ها، در گوش‌پرها پهن‌تر شده و به نوار سیاه کنار گردن متصل می‌شود. سایر ویژگی‌های ریختی در هر دو ریخت یکسان است. تارک و پس‌سر سفید با ته‌رنگ نقره‌ای یا نخودی دارد. بخش بالایی روتنه و بال‌ها سیاه دیده می‌شود. دمگاه، پوش‌پرهای روی دم و دم سفید است، جفت مرکزی و نوک پرهای کناری آن سیاه و نوک سایر پرهای آن سیاهی اندک دارد که بیشتر به شکل «M» دیده می‌شود تا «T» شکل. سینه سفید نخودی و سایر بخش‌های زیرتنه سفید گاهی با ته‌رنگ نخودی همراه است.
در پاییز، هر دو ریخت تارک و پس‌سر قهوه‌ای خاکستری مات دارند و روتنه، شانه‌ها و پوش‌پرهای روی بال‌ها سیاه دیده می‌شود. در پرندهٔ ماده، روتنه قهوه‌ای خاکی، گلو و بخش بالایی سینه قهوه‌ای خاکستری و مابقی زیرتنه یک‌دست خاکی رنگ است. پرندهٔ نابالغ شبیه به ماده است ولی روتنه خال‌های نخودی و سینه همراه با لکه‌های قهوه‌ای تیره دیده می‌شود.

ویژگی‌های زیستی:
این پرنده در نواحی سنگی و سنگلاخی دورافتاده همراه با بیرون‌زدگی‌های سنگی پراکنده در نواحی خشک، حواشی اراضی کشاورزی شخم خورده، دره‌های صخره‌ای و درختزارهای سنگی با درختان و بوته‌های پراکنده به عنوان زیستگاه برمی‌گزیند. در زمستان به تنهایی دیده می‌شود و از قلمرو خود در مقابل رقیبان غذایی دفاع می‌کند، اگرچه در زمان فراوانی غذا در دسته‌های کوچک به دور هم جمع می‌شوند. از حشرات تغذیه می‌کند و برای شکار آن‌ها از روی بوته‌ها یا درختچه‌های کوتاه با پروازی سریع و کوتاه طعمه مورد نظر خود را روی زمین صید می‌کند و دوباره به نشیمنگاه خود بازمی‌گردد. در اواخر تابستان از میوه‌های سته نیز تغذیه می‌کند.

جوجه‌آوری:
جوجه‌آوری از اواسط فروردین و با تشکیل قلمرو در دامنه‌های سنگی و صخره‌ای، آبکندها و مسیل‌ها آغاز می‌شود. تک‌همسر و به ندرت چند همسر (یک نر با دو ماده) است و آشیانه‌هایش کاسه‌ای به نسبت عمیق از مواد گیاهی مختلف است که آن را در شکاف صخره‌ها، زیر قطعه سنگ‌ها و یا حفره‌های موجود در دیوارها یا ساختمان‌ها بنا می‌کند و درونش را با برگ‌ها، ریشک‌ها، پشم و پر می‌پوشاند. معمولاً چهار تا شش تخم نیمه‌بیضی، صاف، صیقلی، آبی کمرنگ تا آبی مایل به سبز، با خال‌ها و لکه‌های قهوه‌ای مایل به قرمز و به ابعاد 19.6 × 15.1 میلی‌متر می‌گذارد. تفریخ تخم‌ها 13 تا 14 روز به طول میانجامد. جوجه‌ها تا حدی در بدو تولد پوشیده از کرک، ناتوان و برای تغذیه وابسته به والدین هستند و در حدود 15 روزگی آشیانه را ترک می‌کنند و تا مدتی پس از آن همچنان توسط والدین مراقبت و تغذیه می‌شوند.

پراکنش و فراوانی:
تابستان‌گذرانی معمول در دامنه‌های جنوبی البرز از حوالی تهران تا شمال خراسان است. همچنین مهاجر عبوری معمول و گسترده بهاره و پاییزه در مناطق مرکزی، شرقی و جنوبی کشور است. احتمال حضور این پرنده در طی زمستان در استان‌های خوزستان و فارس وجود دارد که به صورت محلی در این مناطق زمستان‌گذرانی کند.

وضعیت حفاظت:
در فهرست پرندگان حمایت‌شده جهانی و ملی قرار ندارد.