شاه بوف

نام علمی: Bubo bubo

نام انگلیسی: Eurasian Eagle Owl

ویژگی‌های ظاهری
طول بدن 60 تا 75 سانتیمتر و گستردگی بال‌ها 160 تا 188 سانتیمتر است. این پرنده بزرگترین جغد با بدن حجیم و گوش‌پرهای بلند است. نر و ماده هم‌شکل و فاقد تغییرات فصلی هستند. رنگ پروبال این پرنده در عرض‌های جغرافیایی مختلف از قهوه‌ای تیره تا نخودی روشن تغییر می‌کند. پرندۀ بالغ با سر و روتنهٔ قهوه‌ای تیره با زمینهٔ خرمایی همراه با خط و خال‌های سیاه فراوان قابل تشخیص است. زیرتنه قهوه‌ای نخودی با رگه‌هٔ سیاه ضخیم در سینه دیده می‌شود که در شکم و پهلوها کمتر و نازک‌تر می‌شود. دیسک صورت تقریبا تیره، چانه قهوه‌ای خاکستری و چشمانی بزرگ و به رنگ نارنجی قرمز تا مایل به زرد دارد. در پرواز گوش‌پرها نامشخص هستند و شاه‌پرهای پرواز روی بال‌ها به رنگ قهوه‌ای روشن و زیر بال‌ها نخودی رنگ دیده می‌شوند. پاها نیز پوشیده از پر هستند. پرندۀ نابالغ سر و بدنی پوشیده از کرک دارد، فاقد گوش‌پرهای بلند است و فقط در دو طرف سینه خطوط تیرهٔ عمودی دارد.

ویژگی‌های زیستی
مناطق دارای طعمه‌های فراوان همراه با امنیت کافی برای جوجه‌آوری و استراحت روزانه را به عنوان زیستگاه برمی‌گزیند و اغلب مناطق غیرقابل دسترس برای انسان در شیب‌های تند و صخره‌ای، دره‌های تنگ، کوه‌پایه‌ها، استپ‌های وسیع و بوته‌زارهایی با پوشش گیاهی پراکنده را ترجیح می‌دهد. معمولاً پس از غروب آفتاب به شکار می‌پردازد و در طول روز به طور قائم در بین شاخ‌وبرگ درختان، خرابه‌ها و یا زمین می‌نشیند و به استراحت می‌پردازد. پروازی قوی و سریع با بال‌زدن‌های نسبتاً کم‌عمق و منظم دارد. بیشتر از پستانداران از اندازهٔ ول تا خرگوش و پرندگان از اندازهٔ «جی جاق» تا اردک تغذیه می‌کند.

جوجه‌آوری
جوجه‌آوری از اوایل فروردین آغاز می‌شود. تک‌همسر است و آشیانه‌اش گودی کم‌عمق و فاقد پوششی است که آن را روی زمین بین درختان کم‌ارتفاع، دامنه‌های پرشیب، لبهٔ پرتگاه‌ها و صخره‌ها، شکاف صخره‌ها، غارها، حفره‌های بزرگ داخل درختان و یا آشیانه‌های قدیمی سایر پرندگان می‌سازد. معمولاً دو تا سه و به ندرت یک‌تا شش تخم بیضی کوتاه تا نیمه بیضی کوتاه، تا حدی صاف و صیقلی، به رنگ سفید و به ابعاد 59.8 × 49.7 میلی‌متر می‌گذارد. تفریخ تخم‌ها 34 تا 36 روز به طول میانجامد. جوجه‌ها در بدو تولد پوشیده از کرک، ناتوان و برای تغذیه وابسته به والدین هستند. در حدود 42 تا 70 روزگی آشیانه را ترک می‌کنند و در حدود 100 روزگی پرواز می‌کنند و حداکثر تا 180 روزگی مستقل می‌شوند.

پراکنش و فراوانی
مقیم ولی کمیاب در گستره وسیعی از کشور است. تعدادی نیز به صورت سرگردان در نواحی جنوبی دریای خزر و استپ‌های ترکمن‌صحرا زمستان‌گذرانی می‌کنند که احتمالا نابالغ هستند.

وضعیت حفاظت
در فهرست پرندگان حمایت‌شده ایران قرار دارد و دارای ارزش حفاظتی است.