پازن(کل و بز)
نام علمی: Capra aegagrus
نام انگلیسی: Wild Goat
ویژگی های ظاهری:طول سر و بدن 120تا 160سانتیمتر، طول دم 15تا 20سانتیمتر، ارتفاع بدن 70تا 100سانتیمتر و وزن 25تا 120کیلوگرم است. نرها دارای شاخ های بلندی هستند که به شکل داسی خمیده است و گره هایی بر روی آن دیده میشود که هر گره نمایانگر یک سال از سن حیوان است. طول شاخها تا 152سانتیمتر نیز میرسد. شاخ در ماده باریکتر و کوتاه تر بوده و از چند سانتیمتر تجاوز نمیکند. دارای بدنی تنومند و ماهیچه ای به رنگ خاکستری مایل به قهوه ای و یا زرد است. به طور کلي نرها از ماده ها تیره تر هستند. کل های بالغ روشن تر، دارای ریش سیاه بلند و نوار تیرهای هستند که از پشت حیوان تا سینه به شکل طوق درآمده است. در قسمت جلوي پا موهاي سیاه رنگي وجود دارد. پوشش بدن در فصل زمستان روشنتر ميشود. نرها دارای غدد ترشحی خاصی در زیر دم هستند که در فصل جفتگیری فعال میشوند.
ویژگی های زیستی: حیواناتی روزگرد، گیاهخوار و نشخوارکننده هستند. حس بویایی، شنوایی و بینایی قوی دارند و به صورت اجتماعی زندگی میکنند. ماده ها به همراه جوانترها در گله هایی جدا از دسته نرها زندگی میکنند. در مناطق کوهستانی زندگی کرده و از صخره های صعب العبور به خوبی بالا میروند. در برخی مناطق جابه جایی اندکی از نظر ارتفاعی دارند. در موقع احساس خطر پای خود را به زمین کوبیده و هوا را با شدت از سوراخ های بینی خود بیرون میدهند. از علوفه، بوته ها، برگ درختان و سرشاخه ها استفاده میکنند. در پاییز جفت گیری کرده و نرها بعد از مبارزه با رقیبان و پیروزی برای خود حرمسرایی متشکل از چند ماده تشکیل میدهند. طول مدت بارداری 150تا160 روز است و بعد از این مدت 1تا 2بزغاله به دنیا می آورند. وزن آنها حدود 3تا 4کیلوگرم است و تا4 - 5ماهگی از شیر مادر تغذیه کرده و بعد از حدود 2تا 3سال بالغ میشوند. رنگ نوزادان خاکستري مایل به زرد است و در ناحیه صورت و جلوي پاها موهای تیره دارند. طول شاخ در بزغاله ها از گوشها کوتاهتر است. طول عمر کل و بزها در طبیعت حدود 12تا 15سال است. طعمه خواران طبیعی شامل گرگ، پلنگ و یوز است ولی بزغاله ها ممکن است توسط پرندگان شکاری وکفتار شکار شوند.
زیستگاه، پراکندگی و فراوانی: در اکثر مناطق کوهستانی و صخرهای ایران پراکندگی دارد. امروزه به دلیل تخریب زیستگاه، شکار بی رویه و تله گذاری در برخی از مناطق ایران مانند بیستون در کرمانشاه کاملا از بین رفته و در سایر زیستگاه ها جمعیت آن رو به کاهش است. در حال حاضر جمعیتی کمتر از 50هزار فرد برای این گونه در سراسر کشور برآورد ميشود.
وضعیت حفاظتی: در طبقه آسیبپذیر VUفهرست سرخ IUCNقراردارد.
