گرزه مار
نام علمی: Macrovipera lebetina
نام انگلیسی: Levantine Viper

ویژگی‌های ظاهری

طول کل بدن گرزه مار 168 سانتی‌متر و طول دم آن 20 سانتی‌متر است. رنگ بدن متفاوت و بیشتر به رنگ خاکستری روشن یا تیره یا نقره‌ای متمایل به مشکی ساده و یکنواخت یا با خال‌های متفاوت است. خال‌های گاهی به شکل دایره‌های ناقص یا کامل متمایل به قرمز آجری یا زرد زیتونی همراه با خال‌های کوچک تیره دیده می‌شوند.
خط پهن قهوه‌ای تیره در دو طرف گردن و به سمت قسمت پشتی چشم کشیده شده‌است. سطح پشتی بعضی نمونه‌ها به رنگ قهوه‌ای روشن یا خاکستری با خطوط قهوه‌ای تیره و لکه‌های قرمز آجری است. سطح شکمی سفید یا زرد روشن و گاهی با خال‌های مشکی و سفید است.
مردمک چشم عمودی است. فاقد زائده شاخ مانند در بالای چشم بوده و سطح روی سر توسط پولک‌های کوچک پوشیده شده است. پولک بالای چشمی به پولک‌های کوچک‌تری تجزیه شده. پولک‌های سطح پشتی تیغه‌دارند و در 23، 25 یا 27 ردیف قرار گرفته‌اند.سطح شکمی 155 تا 181 و سطح زیر دم 32 تا 54 پولک دارد. پولک مخرجی منفرد است.

تغذیه

این مار از پرندگان، دوزیستان و جوندگان تغذیه می‌کند.

زیستگاه، پراکندگی و فراوانی

گرزه مار بزرگترین افعی ایران است، زیستگاه این مار از تنوع بالایی برخوردار است. این گونه در ارتفاعات و دامنه‌های کوهستانی، دشت‌ها، دره‌های سنگلاخی تا ارتفاع 2,000 متری با پوشش گیاهی بوته‌زار یا علف‌زار و نیز در بناهای متروکه، باغ‌ها و مزارع زندگی می‌کند. این مار در هنگام مواجه با انسان ممکن است او را تعقیب کند. گاه دیده شده است که به منظور صید پرندگان، از درخت‌ها، بوته‌ها و درختچه‌ها بالا می‌رود.

پراکندگی 

پراکنش در جهان: این گونه در کشورهای ترکیه، عراق، ایران، افغانستان، سوریه، لبنان، پاکستان، اردن، قبرس، الجزایر، تونس، روسیه، ارمنستان، آذربایجان، ترکمنستان، قزاقستان، تاجیکستان، عربستان، فلسطین و هند یافت می‌شود.
پراکنش در ایران: در استان‌های آذربایجان شرقی و غربی، اردبیل، اصفهان، البرز، تهران، خراسان جنوبی، رضوی و شمالی، خوزستان، زنجان، سمنان، فارس، قزوین، قم، کردستان، کرمانشاه، کرمان، گلستان، گیلان، لرستان، مازندران، مرکزی، همدان و یزد پراکندگی دارد.

زادآوری

این گونه تخم‌گذار بوده و تا 35 تخم در تابستان می‌گذارد که اغلب تخم‌ها به نوزاد تبدیل می‌شوند.

عادات و رفتار

گرزه مار در هنگام مواجهه با انسان ممکن است او را تعقیب کند.

وضعیت حفاظتی

جمعیت این مار در ایران متوسط است و در سطح ملی در رده گونه‌های غیر حمایت شده‌ی عادی قرار دارد. در سطح بین‌المللی در فهرست سرخ IUCN جزء گونه‌های ارزیابی نشده NE (Not Evaluated) دسته‌بندی شده‌است.