حواصیل خاکستری

نام علمی: Ardea cinerea

نام انگلیسی: Grey Heron

ویژگی‌های ظاهری

طول بدن 90 تا 98 سانتیمتر و گستردگی بال‌ها 175 تا 195 سانتیمتر است. حواصیلی بزرگ و پرجثه با گردن و پاهای بلند و منقار دراز و ضخیم است. نر و ماده هم‌شکل و دارای تغییرات فصلی اندکی هستند. در پرنده بالغ تارک سر، صورت و گردن سفید است که در تمایز با رنگ خاکستری بدن و بال‌ها به خوبی دیده می‌شود. نوار چشمی پهن و سیاه‌رنگی دارد که تا انتهای کاکل بلندش امتداد یافته است. دو ردیف لکه‌های سیاه در جلوی گردن، یک لکه سیاه مشخص روی کتف‌ها و لکه‌ای به همین رنگ در اطراف شکم دیده می‌شود. در دوره جوجه‌آوری، پرهای شانه‌ای بلند با رنگ خاکستری مایل به سفید دارد که در خارج از این دوره دیده نمی‌شود. پرنده نابالغ تا حد زیادی شبیه به بالغ‌ها است ولی تارک سر، رنگ خاکستری تیره دارد.

ویژگی‌های زیستی

دریاچه‌های آب شیرین، رودخانه‌ها، باتلاق‌ها، شالیزارها، مصب‌ها، جنگل‌های مانگرو و سواحل دریاها را به عنوان زیستگاه برمی‌گزیند. به تنهایی یا در دسته‌های پراکنده دیده می‌شود ولی اغلب افراد در خارج از دوره جوجه‌آوری قلمروی تغذیه‌ای مشخصی را حفظ می‌کنند. بر روی زمین در کنار آب و یا روی درخت با حالتی قوز کرده می‌ایستد. پروازی سنگین، آرام و باوقار دارد و در این هنگام سر و گردن را روی بدن جمع می‌کند و پاهای درازش به خوبی از انتهای بدن نمایان می‌شود. به آرامی در آب‌های کم‌عمق و گِل‌ولای نواحی جزر و مدی حرکت می‌کند و در فرصت مناسب و با یک حرکت سریع گردن، طعمه را درون آب صید می‌کند. بیشتر از ماهی‌ها، دوزیستان، پستانداران کوچک، حشرات، خزندگان و گاهی نیز از سخت‌پوستان، نرم‌تنان، کرم‌ها، پرندگان و مواد گیاهی تغذیه می‌کند.

جوجه‌آوری

جوجه‌آوری از اواسط اسفند و با تشکیل کلنی، گاهی به تنهایی، در نیزارها، درختزارها و یا صخره‌های حاشیه پیکره‌های آبی آغاز می‌شود. تک‌همسر است و آشیانه‌اش کپ‌هایی بزرگ و مسطح با یک فرورفتگی کوچک در مرکز آن از سرشاخه‌ها و نی‌ها است که آن را اغلب روی درختان مرتفع و به مقدار کمتر روی بوته‌ها یا لبه صخره‌ها بنا می‌کند و درونش را با الیاف نرم گیاهی می‌پوشاند. معمولاً سه تا پنج، گاهی شش و به ندرت دو تا هفت تخم بیضی تا نیمه‌بیضی، صاف، آبی مایل به سبز کمرنگ و به ابعاد 59.9 × 43.2 میلی‌متر می‌گذارد. تفریخ تخم‌ها 23 تا 28 روز به طول می‌انجامد. جوجه‌ها در بدو تولد پوشیده از کرک، تا حدی ناتوان و برای تغذیه وابسته به والدین هستند. در حدود 42 تا 55 روزگی آشیانه را ترک می‌کنند ولی همچنان تا حدود 21 روز بعد توسط والدین تغذیه می‌شوند.

پراکنش و فراوانی

در تالاب‌های آذربایجان و نواحی جنوبی دریای خزر همچنین در سال‌های پر باران در استان سیستان و بلوچستان جوجه‌آوری می‌کند و به صورت مهاجر عبوری و زمستان‌گذران در اغلب تالاب‌های کشور دیده می‌شود.

وضعیت حفاظت

در فهرست پرندگان حمایت‌شده ایران قرار دارد و دارای ارزش حفاظتی است.