عقاب خالدار بزرگ(عقاب تالابی)

نام علمی: Aquila clanga

نام انگلیسی: Greater Spotted Eagle

ویژگی‌های ظاهری:
طول بدن این پرنده بین ۶۵ تا ۷۲ سانتیمتر و گستردگی بال‌ها بین ۱۵۵ تا ۱۸۲ سانتیمتر است. عقابی متوسط‌جثه که شباهت زیادی به «عقاب خالدار کوچک» دارد و شواهدی از آمیختگی دو گونه وجود دارد. نر و ماده هم‌شکل (ماده اندکی بزرگتر) و فاقد تغییرات فصلی هستند. در پرندۀ بالغ، روتنۀ قهوه‌ای تیره است. شاه‌پرهای اولیه و ثانویه تیره‌تر از پوش‌پرهای روی بال‌ها و در سطح شکمی روشن‌تر از پوش‌پرهای زیر بال‌ها دیده می‌شوند. همچنین در پوش‌پرهای روی دم و در قاعدۀ شاه‌پرهای اولیه در زیر بال‌ها لکه سفیدی وجود دارد. هفت شاه‌پر اولیه در نوک بال، شبیه انگشتانی جدا از هم به نظر می‌آیند. در پرندۀ نابالغ بدن قهوه‌ای تیره است و خال‌های سفیدی مشخصی در روتنۀ آن وجود دارد که به شکل نوارهای سفیدی در روی بال‌ها گسترش یافته است.

ویژگی‌های زیستی:
این پرنده به زیستگاه‌های حاشیۀ پیکرۀ آبی وابستگی دارد و اغلب در درختزارهای اطراف تالاب‌ها، رودخانه‌های وسیع و دریاچه‌های آب شیرین بسر می‌برد. پروازی قوی با بال‌زدن‌های به نسبت سنگین دارد. در زمان پرواز یا از محل نشستن روی درخت طعمه خود را جستجو کرده و با یک شیرجۀ سریع به آن حمله می‌کند. بیشتر از پستانداران کوچک، پرندگان، خزندگان، دوزیستان، ماهی‌ها و تا حدودی حشرات بزرگ تغذیه می‌کند.

جوجه‌آوری:
جوجه‌آوری این پرنده از اواسط فروردین تا اواسط اردیبهشت در دره‌های دارای درخت یا درختزارهای اطراف پیکرۀ آبی آغاز می‌شود. این پرنده تک‌همسر است و آشیانه‌هایش تودۀ کوچکی از شاخه‌ها و سرشاخه‌ها است که آن را روی درختان بنا می‌کند و درونش را با کمی علوفه و برگ می‌پوشاند. اغلب آشیانه سال‌های قبل را بازسازی و ترمیم می‌کند و هر سال مواد جدیدی به آن می‌افزاید. معمولاً دو و گاهی یک تا سه تخم نیمه‌بیضی کوتاه، متمایل به خاکستری، گاهی پوشیده از خال‌های قهوه‌ای یا خاکستری و به ابعاد ۶۷.۵ × ۵۴ میلی‌متر می‌گذارد. تفریخ تخم‌ها ۴۲ تا ۴۴ روز به طول میانجامد. جوجه‌ها در بدو تولد پوشیده از کرک، تا حدی ناتوان و برای تغذیه وابسته به والدین هستند. در حدود ۶۰ تا ۶۵ روزگی آشیانه را ترک می‌کنند ولی تا حدود ۲۰ روز پس از آن همچنان در نزدیکی آشیانه باقی می‌مانند.

پراکندگی و فراوانی:
این پرنده به طور منظم در تالاب‌های نواحی جنوبی دریای خزر و استان‌های خوزستان، فارس و سیستان و بلوچستان زمستان‌گذرانی می‌کند. گاهی به طور اتفاقی در دیگر تالاب‌های کشور تا نواحی جنوبی بلوچستان دیده می‌شود. هرسال تعداد اندکی از این پرنده در تابستان در نواحی جنوبی دریای خزر و آذربایجان باقی می‌مانند که بیشتر نابالغ‌ها هستند. جوجه‌آوری این پرنده در ایران مشکوک است.

وضعیت حفاظت:
این پرنده جزء پرندگان آسیب‌پذیر (VU) فهرست شده است. در ایران نیز جزء پرندگان حمایت‌شده محسوب می‌شود و دارای ارزش حفاظتی است. تخریب زیستگاه، ناامنی در مناطق جوجه‌آوری به دلیل فعالیت‌های انسانی و شکار از عوامل تهدیدکنندۀ این پرنده محسوب می‌شود. همچنین تخریب جنگل‌ها و خشکاندن تالاب‌ها سبب کاهش جمعیت این پرنده شده است. زیستگاه‌های یکپارچه این پرنده به واسطۀ فعالیت‌های جنگل‌کاری و زهکشی تالاب‌ها به لکه‌هایی جداافتاده و دور از هم تبدیل شده‌اند. در شرق اروپا کشاورزی متمرکز و رهاسازی مدیریت سنتی دشت‌های سیلابی سبب کاهش کیفیت زیستگاه شده است. این پرنده به حضور دائمی انسان در قلمروی خود حساس است. مسمومیت ناشی از انواع آلاینده‌های ورودی به تالاب‌ها از دیگر دلایل مرگ‌ومیر این پرنده معرفی شده است.