عقاب طلایی

نام علمی: Aquila chrysaetos

نام انگلیسی: Golden Eagle

ویژگی‌های ظاهری:
طول بدن 75 تا 88 سانتیمتر و گستردگی بال‌ها 204 تا 220 سانتیمتر است. بزرگترین عقاب ایران با بال‌های بلند و گسترده، شاهپرهای اولیه گسترده شبیه به انگشتانی بلند و رو به بالا و با دم بلند است. نر و ماده هم‌شکل (ماده اندکی بزرگتر) و فاقد تغییرات فصلی هستند. در پرنده بالغ، روتنه قهوه‌ای تیره، تارک سر و پس گردن قهوه‌ای طلایی و پوشپرهای میانی بال‌ها کرم تا زرد مایل به قهوه‌ای است که تشکیل نواری روشن روی بال‌ها می‌دهد. زیرتنه قهوه‌ای تیره تا روشن، لبه بال‌ها در زیر همچنین انتهای دم بلندش تیره رنگ است. پرنده نابالغ شبیه به پرنده بالغ ولی رنگ عمومی بدن قهوه‌ای تیره است و تارک و پس سر زرد مایل به قهوه‌ای دارد. قاعده شاهپرهای اولیه و ثانویه در زیر بال‌ها لکه سفیدی دارند که در پرواز به خوبی دیده می‌شود. دم نیز سفید و نوار سیاهی در انتها دارد.

ویژگی‌های زیستی:
در کوهستان‌های مرتفع، تپه‌ماهورها، استپ‌ها، جنگل‌ها و تالاب‌های واقع در مناطق پست به سر می‌برد. پروازی قدرتمند و باشکوه با بالزدن‌های قوی دارد. با بال‌هایی هم‌سطح بدن در دوایری بزرگ بالباز روی می‌کند. اغلب به تنهایی یا جفت دیده می‌شود. در طول روز مسافت زیادی را در جستجوی طعمه بالبازروی می‌کند و گاهی ساعتها روی صخره یا درختی بلند که دید خوبی به اراضی پیرامون داشته باشد، می‌نشیند. بیشتر از پستانداران، پرندگان و گاهی خزندگان، ماهی‌ها و یا لاشه‌های آنها تغذیه می‌کند. برای شکار معمولاً در ارتفاع پایین پرواز می‌کند و با یک شیرجه ناگهانی و سریع طعمه را با چنگال‌های خود صید می‌کند.

جوجه‌آوری:
جوجه‌آوری این پرنده از اواسط بهمن تا اواسط اردیبهشت آغاز می‌شود. تک‌همسر است و آشیانه‌هایش تودۀ بسیار بزرگ و حجیم از شاخه‌های ضخیم و ترکه‌های چوب با پوششی از شاخه‌های برگ‌دار است که آن را در بیرون‌زدگی‌های صخره‌ای، لبه پرتگاه‌ها و یا روی درختان بنا می‌کند. معمولاً آشیانه سال‌های قبل را بازسازی و ترمیم می‌کند و هر سال مواد جدیدی به آن می‌افزاید که ممکن است ارتفاع آشیانه را به چند متر هم برساند. جفت‌ها اغلب در قلمرو خود چندین آشیانه دارند و در سال‌های مختلف به طور متناوب از آن‌ها استفاده می‌کنند. معمولاً دو و به ندرت یک تا سه تخم نیمه بیضی کوتاه، به رنگ سفید، با خال‌ها و لکه‌های قهوه‌ای، قرمز بلوطی و خاکستری کمرنگ و به ابعاد ۷۶.۷ × ۵۹.۴ میلی‌متر می‌گذارد. تفریخ تخم‌ها ۴۳ تا ۴۵ روز به طول می‌انجامد. جوجه‌ها در بدو تولد پوشیده از کرک، تا حدی ناتوان و برای تغذیه وابسته به والدین هستند. در ابتدا از طریق منقار به منقار توسط پرنده ماده تغذیه می‌شوند و معمولاً جوجه کوچکتر در رقابت با جوجه بزرگتر در ربودن غذا از مادر شکست خورده و تلف می‌شود. جوجه‌ها پس از ۳۰ روز قادرند تا بدون کمک مادر از غذای آورده شده به آشیانه تغذیه کنند. پرورش جوجه‌ها ۶۵ تا ۷۰ روز طول می‌کشد ولی همچنان تا حدود ۲۰ روز پس از آن قدرت پرواز چندانی ندارند.

پراکنش و فراوانی:
به صورت گسترده مقیم مناطق کوهستانی نواحی شمال و غرب کشور است و از نواحی جنوب شرقی تا بلندی‌های استان کرمان و کوه بزمان در استان سیستان و بلوچستان نیز دیده می‌شود.

وضعیت حفاظت:
در فهرست پرندگان در معرض خطر انقراض ایران قرار دارد و دارای ارزش حفاظتی است.