درنای معمولی

نام علمی: Grus grus

نام انگلیسی: Common Crane

ویژگی‌های ظاهری:
طول بدن 110 تا 120 سانتیمتر و گستردگی بال‌ها 220 تا 245 سانتیمتر است. این پرنده درشت‌جثه با منقار نوکتیز و گردن و پاهای کشیده است که تا حدی شبیه «لک‌لک سفید» به نظر می‌رسد. نر و ماده هم‌شکل (نر اندکی بزرگتر) و فاقد تغییرات فصلی هستند. در پرنده بالغ رنگ عمومی بدن خاکستری مایل به آبی مات است، جلوی پیشانی، فاصله چشم‌ها تا منقار و جلوی گردن سیاه و تارک سر قرمز دیده می‌شود. نوار پهن سفید رنگی از پشت چشم‌ها شروع می‌شود و در دو طرف تا پایین گردن امتداد می‌یابد. شاه‌پرهای اولیه سیاه و شاه‌پرهای ثانویه خاکستری مایل به سیاه هستند. شاه‌پرهای سومین دراز و حجیم بوده و هنگام بسته بودن بال‌ها به شکل دسته جارویی روی دم آویخته می‌شوند. پرنده نابالغ دارای سر و گردن قهوه‌ای مایل به قرمز است و فاقد الگوی سیاه و سفید گردن و لکه قرمز در تارک سر است.

ویژگی‌های زیستی:
این پرنده زمین‌های باز اطراف دریاچه‌ها و مرداب‌ها، دشت‌های سیلابی، خلیج‌های کم‌عمق دارای پناه، علفزارهای باتلاقی و زمین‌های کشاورزی هموار را به عنوان زیستگاه برمی‌گزیند. پرواز آن آهسته، با شکوه، منظم و قدرتمند است که با بال‌زدن‌های پراکنده و طولانی همراه است. در پرواز گردن و پاها کشیده است و بال‌ها در انتها چهارگوش به نظر می‌رسند. این پرنده اجتماعی است، به صورت گروهی مهاجرت می‌کند و در طول مسیر دسته‌های بسیار بزرگی تشکیل می‌دهد. تک‌همسر است و جفت‌ها سراسر عمر با هم می‌مانند. نمایش رقص این پرنده بسیار زیبا و با شکوه است که به تنهایی، جفتی و یا گروهی، سراسر سال و به ویژه در دوره جوجه‌آوری انجام می‌شود. آهسته ولی موزون راه می‌رود. به ندرت روی درخت می‌نشیند و قادر است تا به خوبی شنا کند. گله‌های مهاجر این پرنده به شکل «V» و یا در یک خط پرواز می‌کنند. گاهی در سرزمین‌های زمستان‌گذرانی روزانه مسافت‌های طولانی را برای یافتن غذا طی می‌کند. این پرنده از مواد گیاهی شامل ریشه‌ها، ساقه‌های زیرزمینی، پیاز گیاهان، برگ‌ها، میوه‌ها و دانه‌ها تغذیه می‌کند. همچنین پستانداران کوچک، مارها، مارمولک‌ها، قورباغه‌ها و به ندرت ماهی‌ها، تخم و جوجه پرندگان کوچک و از بی‌مهره‌هایی مانند حشرات و کرم‌های خاکی نیز در رژیم غذایی‌اش دیده می‌شود.

جوجه‌آوری:
جوجه‌آوری از اواخر فروردین و با تشکیل قلمرو در تالاب‌های وسیع و کم‌عمق و باتلاق‌هایی با نیزارهای وسیع و درختان پراکنده آغاز می‌شود. تک‌همسر است و آشیانه‌هایش توده مسطح کوچکی از مواد گیاهی است که روی زمین بنا می‌کند و درونش را با کمی الیاف نرم گیاهی می‌پوشاند. معمولاً دو و گاهی یک‌تای سه تخم نیمه‌بیضی تا بیضی، تا حدی صیقلی، به رنگ آبی خاکستری تا نخودی و یا زیتونی تا قهوه‌ای مایل به قرمز، با خال‌ها و یا لکه‌های کشیده به رنگ قرمز قهوه‌ای، قهوه‌ای تیره یا ارغوانی و به ابعاد 96.4 × 62.4 میلی‌متر می‌گذارد. تفریخ تخم‌ها 28 تا 30 روز طول می‌کشد. جوجه‌ها در بدو تولد پوشیده از کرک، توانمند و برای تغذیه مستقل از والدین هستند. پرورش جوجه‌ها 65 تا 70 روز طول می‌کشد.

پراکنش و فراوانی:
این پرنده به تعداد فراوان در تالاب‌های استان‌های خوزستان و فارس و به تعداد کمتر در سایر تالاب‌های عمده در مرکز و جنوب کشور زمستان‌گذرانی می‌کند و در زمان مهاجرت به تعداد کم ولی منظم در نواحی جنوبی دریای خزر دیده می‌شود. هر ساله در اواسط پاییز، جمعیت بالایی از آن در تالاب میقان در استان مرکزی حضور می‌یابد. اخیراً یک جفت در تالاب پیراحمد کندی و چهار جفت در تالاب ناور در نزدیکی ماکو در استان آذربایجان غربی جوجه‌آوری کرده است.

وضعیت حفاظت:
این پرنده در ضمیمه II کنوانسیون منع تجارت بین‌المللی گونه‌های در معرض انقراض (CITES) قرار دارد. در ایران نیز در فهرست پرندگان حمایت‌شده قرار دارد و دارای ارزش حفاظتی است.