دلیجه کوچک

نام علمی: Falco naumanni

نام انگلیسی: Lesser Kestrel

ویژگی‌های ظاهری:
طول بدن 29 تا 32 سانتیمتر و گستردگی بال‌ها 58 تا 72 سانتیمتر است. شاهینی کوچک‌جثه و شبیه به «دلیجه» است ولی جثه‌ای به نسبت کوچک‌تر، روشن‌تر و ناخن‌های سفید دارد. نر و ماده متفاوت و فاقد تغییرات فصلی هستند. پرنده نر بالغ به واسطه روتنه بلوطی پررنگ و بدون خال، سر و دو لکه خاکستری مایل به آبی روی بال‌ها و شاه‌پرهای تیره مشخص می‌شود. گلو نخودی و فاقد خط شاربی است و زیرتنه نخودی مایل به نارنجی همراه با خال‌های گرد پراکنده دیده می‌شود. زیر بال‌ها سفید و نوک شاه‌پرهای اولیه تیره است. دم خاکستری مایل به آبی و نوار عرضی پهن و تیره رنگی نزدیک به انتها دارد. پرنده ماده بالغ مانند ماده «دلیجه» دارای روتنه و تارک سر قهوه‌ای مایل به بلوطی با راهراه عرضی و شاه‌پرهای پرواز تیره است. دم خرمایی کم‌رنگ و راهراه عرضی دارد. زیرتنه نخودی کرم و دارای نوارهای تیره بیشتری روی سینه و شکم است. پرنده نابالغ شباهت زیادی به پرنده ماده دارد و غیر قابل تفکیک است.

ویژگی‌های زیستی:
اغلب در مناطق پست، کوهپایه‌ها، دره‌های تنگ و گاهی در مجاورت مناطق مسکونی به سر می‌برد. پرنده‌ای اجتماعی است و در اغلب اوقات سال در دسته‌های کوچک دیده می‌شود و در زمان مهاجرت دسته‌های بزرگ‌تری تشکیل می‌دهد. پروازی قدرتمند با بال‌زدن‌های سبک دارد و برخلاف سایر شاهین‌ها در جابالزنی نمی‌کند. بیشتر از حشرات تغذیه می‌کند اما گاهی به شکار پستانداران و پرندگان کوچک، مارهای کوچک، مارمولک‌ها و قورباغه‌ها اقدام می‌کند.

جوجه‌آوری:
جوجه‌آوری از اوایل تا اواسط اردیبهشت و با تشکیل کلنی در مناطق باز آغاز می‌شود. تک همسر است و آشیانه‌اش گودی کوچک و فاقد مواد گیاهی است که آن را در حفره‌های موجود در ساختمان‌ها، خرابه‌ها، صخره‌ها، دیواره‌های عمودی حاشیه پیکره‌های آبی و به ندرت در درختان و یا حفره‌های درون زمین بنا می‌کند. معمولاً چهار تا پنج و گاهی سه تا شش تخم بیضی کوتاه تا نیمه بیضی کوتاه، صاف، سفید تا نخودی رنگ پریده، با خال‌های قرمز مایل به زرد و گاهی لکه‌های قرمز یا قهوه‌ای مایل به قرمز و به ابعاد 34.8 × 28.8 میلی‌متر می‌گذارد. تفریخ تخم‌ها 28 تا 29 روز طول می‌کشد. جوجه‌ها در بدو تولد پوشیده از کرک، تا حدی ناتوان و برای تغذیه وابسته به والدین هستند، در 28 روزگی آشیانه را ترک می‌کنند ولی همچنان تا چند هفته پس از آن در کنار والدین باقی می‌مانند.

پراکنش و فراوانی:
به صورت تابستان‌گذران معمول در شمال، مرکز و شمال شرق کشور و همچنین غرب زاگرس و جنوب تا استان فارس دیده می‌شود.

وضعیت حفاظت:
در ضمیمه II کنوانسیون منع تجارت بین‌المللی گونه‌های در معرض انقراض (CITES) قرار دارد. در ایران نیز در فهرست پرندگان حمایت‌شده قرار دارد و دارای ارزش حفاظتی است.