هدهد

نام علمی: Upupa epops

نام انگلیسی: Eurasian Hoopoe

ویژگی‌های ظاهری:
طول بدن 26 تا 28 سانتیمتر و گستردگی بال‌ها 42 تا 46 سانتیمتر است. این پرنده تنها عضو خانواده هدهدها در ایران است و به عنوان پرنده‌ای آشنا برای عموم مردم شناخته می‌شود. نر و ماده هم‌شکل و فاقد تغییرات فصلی هستند. پرنده بالغ سر و بدن قهوه‌ای مایل به صورتی کمرنگ دارد. منقار آن باریک، دراز و تا حدودی خمیده به سمت پایین و خاکستری رنگ است. کاکل زیبایی متشکل از پرهای بلند بلوطی رنگ با لکه‌های سیاه و سفید در انتها دارد که هنگام هیجان آن را برمی‌افرازد. روتنه، بال‌ها و دم نوارهای پهن سیاه و سفیدی دارند که در پرواز به خوبی نمایان است. پرنده ماده در ناحیه سینه قهوه‌ای‌تر و انتهای پوش‌پرهای گلو مایل به سفید است. پرنده نابالغ کمرنگ‌تر از بالغ‌ها است و در سر و گردن و سینه رنگ قهوه‌ای مایل به صورتی را ندارد. برخلاف بالغ‌ها، روتنه و روی بال‌ها نوارهای پهن‌تر و کرم‌رنگ دارد و رنگ شاه‌پرها جلای کمتری نشان می‌دهد. منقار آن نیز کوتاه‌تر و خمیدگی کمتری دارد.

ویژگی‌های زیستی:
این پرنده در اراضی بایر با درختان مسن پراکنده، پارک‌ها، بوته‌زارها، باغ‌ها، جنگل‌های تنک، حاشیه درخت‌زارها و اطراف شهرها و روستاها به سر می‌برد. معمولاً به صورت انفرادی، گاهی جفت و در زمان مهاجرت در دسته‌های کوچک دیده می‌شود. پرواز این پرنده بسیار آرام و موجی‌شکل با بال‌زدن‌های نامنظم است و تا حد زیادی شبیه به «خروسکولی» دارد. این پرنده به خوبی روی زمین راه می‌رود و از حشرات بزرگ، به ویژه لارو و نمف آنها تغذیه می‌کند. گاهی نیز با منقار دراز خود در زمین نرم، سرگین حیوانات، زباله و حتی لاشه جانوران به صید حشرات می‌پردازد.

جوجه‌آوری:
جوجه‌آوری از اواخر فروردین و با تشکیل قلمرو آغاز می‌شود. تک‌همسر است و آشیانه‌اش را در حفره‌های موجود در درختان، بین کپه‌های سنگ، شکاف ساختمان‌های قدیمی و خرابه‌ها بنا می‌کند و آن را با پر، پشم، خار و خاشاک و سایر مواد گیاهی می‌پوشاند. معمولاً پنج تا هشت، گاهی تا دوازده تخم بیضی، صاف، به رنگ خاکستری، زرد کمرنگ، زیتونی یا سبز کمرنگ و به ابعاد 25.9 × 17.9 میلی‌متر می‌گذارد. تفریخ تخم‌ها 15 تا 16 روز به طول می‌انجامد. جوجه‌ها در بدو تولد عریان، ناتوان و برای تغذیه وابسته به والدین هستند. پرورش جوجه‌ها 26 تا 29 روز طول می‌کشد و تا مدتی پس از آن همچنان توسط والدین مراقبت و تغذیه می‌شوند.

پراکنش و فراوانی:
این پرنده تابستان‌گذران و مهاجر عبوری معمول کشور است. تعداد کمی از آن‌ها زمستان را در اراضی پست جنوب از استان خوزستان تا جنوب استان سیستان و بلوچستان گاهی نیز در نواحی جنوبی دریای خزر باقی می‌مانند.

وضعیت حفاظت:
این پرنده در فهرست پرندگان حمایت‌شده جهانی و ملی قرار ندارد.