چکاوک آسمانی

نام علمی: Alauda arvensis

نام انگلیسی: Eurasian Skylark

ویژگی‌های ظاهری:
این پرنده چکاوک متوسط‌جثه‌ای است که طول بدن آن 18 تا 19 سانتیمتر و گستردگی بال‌ها 30 تا 36 سانتیمتر است. شباهت زیادی به «چکاوک آسمانی کوچک» دارد، اما به واسطه جثه بزرگ‌تر، نوار سفید رنگ در حاشیه عقبی بال‌ها، منقار کوچکتر و دم بلندتر از آن قابل شناسایی است. نر و ماده هم‌شکل هستند، اما نر اندکی بزرگ‌تر است و تغییرات فصلی ندارند. در پرنده بالغ، تارک سر قهوه‌ای مایل به خاکستری راه‌راه است که به کاکل کوتاه و گردی در پس سر منتهی می‌شود. نوار ابرویی کرم رنگ و گوش‌پرهای نخودی مایل به خرمایی دارد. روتنه قهوه‌ای مایل به خاکستری است که رگهرگه‌های تیره فراوانی دارد. سینه نخودی با راه‌راه‌های تیره و شکم یکنواخت سفید است و در پهلوها راه‌راه کمتری دارد. در پرواز، حاشیه عقبی بال‌ها و پرهای کناری دم سفید هستند. در پرنده نابالغ، دم کوتاه‌تر است و خال‌های روتنه بیشتر، سفیدی گلو یکنواخت‌تر و لکه‌های مشخص‌تری در سینه دیده می‌شود.

ویژگی‌های زیستی:
این پرنده استپ‌ها، علفزارهای باز و اراضی باتلاقی را به عنوان زیستگاه برمی‌گزیند و از درختزارها و بوتهزارهای انبوه دوری می‌کند. زمستان‌ها در استپ‌های نیمه‌خشک و اراضی مزروعی نیز دیده می‌شود. در خارج از دوره جوجه‌آوری، دسته‌های کوچک تا متوسط تشکیل می‌دهد. پرواز آن پرتوان و در مسافت‌های کوتاه کمی موجی‌شکل همراه با بال‌زدن‌های مکرر است. به نسبت سایر چکاوک‌ها به دشواری از زمین به پرواز درمی‌آید و قبل از فرود روی زمین کمی در جا بال می‌زند. این پرنده با راه رفتن روی زمین، حشرات، دانه‌های غلات، بذر علف‌های هرز و برگ‌های تازه‌رویده گیاهان را جستجو می‌کند. گاهی نیز خاک‌های نرم را برای یافتن دانه‌های غلات حفر می‌کند.

جوجه‌آوری:
جوجه‌آوری از اواسط اردیبهشت و با تشکیل قلمرو در مناطق باز و بدون درخت، زمین‌های بایر، علفزارها و تپه‌های شنی و سنگی آغاز می‌شود. این پرنده تک‌همسر است و آشیانه‌اش کاسه‌ای کم‌عمق از الیاف نرم گیاهان است که آن را روی زمین و اغلب در پای بوته‌ها می‌سازد و اطراف آن را با تعدادی سنگریزه محدود می‌کند. معمولاً سه تا چهار، گاهی پنج و به ندرت هفت تخم نیمه‌بیضی، صاف، تا حدی صیقلی، به رنگ سفید، سفید مایل به خاکستری، نخودی یا سبز، پوشیده از خال‌های قهوه‌ای یا زیتونی به ابعاد 23.8 × 17.1 میلی‌متر می‌گذارد. تفریخ تخم‌ها 11 روز به طول می‌انجامد. جوجه‌ها در بدو تولد پوشیده از کرک و ناتوان هستند و برای تغذیه وابسته به والدین می‌باشند. جوجه‌ها در 9 تا 10 روزگی آشیانه را ترک می‌کنند و در حدود 25 روزگی مستقل می‌شوند. معمولاً این پرنده دو تا چهار دسته تخم در هر دوره جوجه‌آوری می‌گذارد.

پراکنش و فراوانی:
این پرنده تابستان‌گذرانی و جوجه‌آور معمول علفزارهای ارتفاعات نوار شمالی کشور از آذربایجان تا خراسان است و به تعداد فراوان در نواحی جنوبی دریای خزر، استان‌های تهران، خراسان، خوزستان، فارس و حوضه سیستان و شمال خلیج فارس زمستان‌گذرانی می‌کند.

وضعیت حفاظت:
این پرنده در فهرست پرندگان حمایت‌شده جهانی و ملی قرار ندارد.