سار

نام علمی: Sturnus vulgaris

نام انگلیسی: Common Starling (European Starling)

ویژگی‌های ظاهری:
طول بدن 19 تا 22 سانتیمتر و گستردگی بال‌ها 37 تا 42 سانتیمتر است. این پرنده متوسط‌جثه با بدن سیاه که از فاصله دور شبیه به «توکای سیاه» به نظر می‌رسد، ولی به واسطه جثه کوچکتر، بدن پوشیده از خال‌های سفید مایل به نخودی، دم کوتاه و منقار زرد نوک‌تیز از آن متمایز می‌شود. نر و ماده تا حدی متفاوت و دارای تغییرات فصلی هستند.
پرنده نر بالغ در دوره جوجه‌آوری بدن سیاه براق با جلایی به رنگ‌های متفاوت (بر حسب چهار تا پنج زیرگونه موجود در کشور) دارد. زیر بال‌ها سیاه و دارای حاشیه نازک یا پهن روشن است. منقار زرد رنگ و در قاعده نیم‌نوک پایین آبی خاکستری دیده می‌شود.
پرنده ماده شبیه به نر است ولی رنگ سیاه بدن جلای کمتری دارد و خال‌های بدن قهوه‌ای کمرنگ است. منقار نیز زرد رنگ و فاقد لکه آبی در قاعده نیم‌نوک پایین است و در زمستان سیاه‌تر به نظر می‌رسد.
پرنده نابالغ روتنه قهوه‌ای تیره‌تر و زیرتنه قهوه‌ای روشن‌تر دارد، چانه و گلو مایل به سفید است و حاشیه پرهای بال‌ها و دم نخودی روشن و منقار خاکستری قهوه‌ای مات دیده می‌شود.

زیرگونه‌ها:

• زیرگونه S.v.caucasicus: این زیرگونه در نوار شمالی کشور از آذربایجان تا گرگان در استان گلستان پراکنده است. در این زیرگونه، سر، گوش‌پرها و روتنه جلای سبز و زیرتنه جلای ارغوانی مایل به آبی دارد. پس گردن، دو طرف آن و گلو ارغوانی است و زیر بال‌ها تیره است.
• زیرگونه S.v.nobilior: در خراسان، سر و گوش‌پرها با جلای ارغوانی، روتنه با جلای سبز و زیرتنه با جلای ارغوانی مایل به قرمز به نظر می‌رسد. پس گردن، دو طرف آن و گلو ارغوانی و زیر بال‌ها تیره است.
• زیرگونه S.v.poltaratskyi: در زمستان در نواحی وسیعی از کشور حضور دارد و با حاشیه پهن پوش‌پرهای زیر بال‌ها و جلای سبز سر، گردن و روتنه و جلای سبز آبی زیرتنه قابل تشخیص است.
• زیرگونه S.v.vulgaris: در زمستان در کشور دیده می‌شود و دارای جلای ارغوانی در پس گردن، دو طرف آن و گلو، جلای سبز در سراسر بدن و حاشیه روشن پوش‌پرهای زیر بال‌ها است.
• زیرگونه S.v.purpurascens: در زمستان در شمال غرب کشور دیده می‌شود و شباهت زیادی به زیرگونه S.v.caucasicus دارد، ولی به واسطه گوش‌پرهای سبز رنگ که در تضاد با سر ارغوانی آن به خوبی نمایان است، از آن تفکیک می‌شود.

زیرگونه جوجه‌آور در کوه‌های زاگرس تا استان سیستان و بلوچستان به درستی تعیین نشده است ولی شباهت زیادی به زیرگونه S.v.caucasicus دارد با این تفاوت که از اندازه بدن آن، از جمعیت جوجه‌آور در شمال غرب کشور کوچکتر است.

ویژگی‌های زیستی:
این پرنده جنگل‌های باز، درختزارها، علفزارها، اراضی مزروعی، پارک‌ها و باغ‌ها را به عنوان زیستگاه برمی‌گزیند و از جنگل‌های انبوه و نواحی خشک و بیابانی فاقد درخت پرهیز می‌کند. پرنده‌ای اجتماعی است که در تمام طول سال در دسته‌های کوچک و بزرگ دیده می‌شود. پروازی سریع و تا حدی موجی شکل دارد. این پرنده از مواد گیاهی تغذیه می‌کند و فقط در طول دوره جوجه‌آوری از مواد جانوری استفاده می‌کند.

جوجه‌آوری:
جوجه‌آوری این پرنده از اواخر فروردین آغاز می‌شود. در این دوره، پرنده‌ها در کلنی‌های کوچک یا جفت‌های منزوی در گسترۀ وسیعی از زیستگاه‌ها که حفره‌هایی مناسب برای ساخت آشیانه داشته باشند، جوجه‌آوری می‌کنند. پرنده‌ها تک‌همسر یا چندهمسر (یک نر با چند ماده) هستند. آشیانه‌ها معمولاً از توده‌های نامنظم برگ‌ها، ساقه‌ها و دیگر الیاف گیاهی ساخته می‌شوند که در حفره‌ها و شکاف‌های موجود در درخت‌ها، صخره‌ها یا ساختمان‌ها قرار می‌گیرند. درون آشیانه‌ها معمولاً با پر، پشم و خزه پوشانده می‌شود.
پرنده معمولاً پنج تا هفت تخم بیضی، صاف، تا حدی صیقلی، آبی روشن کمرنگ و به ابعاد 30.2 × 21.2 میلی‌متر می‌گذارد. تفریخ تخم‌ها بین 12 تا 15 روز طول می‌کشد. جوجه‌ها پس از تولد پوشیده از کرک، ناتوان و برای تغذیه به‌شدت وابسته به والدین هستند. این جوجه‌ها در 20 تا 22 روزگی آشیانه را ترک می‌کنند، اما همچنان تا مدتی پس از ترک آشیانه، والدین را تعقیب کرده و از آنها تغذیه می‌کنند.

پراکنش و فراوانی:
این پرنده در گسترۀ وسیعی از نواحی شمالی و غربی کشور و به سمت جنوب تا استان‌های فارس و ارتفاعات استان کرمان و همچنین شمال خراسان و به تعداد کم‌تر در شمال خوزستان و به صورت پراکنده و محدود در استان سیستان و بلوچستان جوجه‌آوری می‌کند. همچنین به تعداد فراوان در اغلب مناطق کشور و به تعداد محدود در استان سیستان و بلوچستان زمستان‌گذرانی می‌کند.

وضعیت حفاظت:
در فهرست پرندگان حمایت‌شده جهانی و ملی قرار ندارد.