چلچله دمگاه سفید

نام علمی: Delichon urbicum

نام انگلیسی: Common House Martin

ویژگی‌های ظاهری:
طول بدن 13 تا 15 سانتیمتر و گستردگی بال‌ها 26 تا 29 سانتیمتر است. چلچله‌ای متوسط‌جثه با بدن سیاه و سفید و دم کوتاه و دوشاخه که به واسطهٔ دمگاه سفیدش از سایر چلچله‌ها به آسانی قابل تفکیک است. نر و ماده تا حد زیادی هم‌شکل و دارای اندک تغییرات فصلی هستند. پرندهٔ نر بالغ در دورهٔ جوجه‌آوری دارای روتنهٔ آبی مایل به سیاه، بال‌ها و دم سیاه و دمگاه سفید است. زیرتنه یک‌دست سفید و پوش‌پرهای زیر بال‌ها خاکستری کمرنگ دیده می‌شود. پرندهٔ مادهٔ بالغ در این دوره دارای زیرتنهٔ مایل به خاکستری است. انگشتان به رنگ صورتی گوشتی و تارسوس با پرهای سفید پوشیده شده است. در خارج از این دوره تضاد روتنهٔ سیاه و زیرتنهٔ سفیدش تا حدی کاهش می‌یابد و خال‌هایی به رنگ قهوه‌ای کمرنگ در گونه‌ها، گلو، پهلوها و دمگاه دیده می‌شود. پرندهٔ نابالغ روتنهٔ رنگ‌پریده‌تر، لکه‌های خاکستری قهوه‌ای در سر و قهوه‌ای در پرهای پرواز و دم دارد. همچنین لکه‌های سفیدی در پس‌گردن دیده می‌شود.

ویژگی‌های زیستی:
مانند «پرستو» بیشتر در نزدیکی مناطق مسکونی به سر می‌برد. همچنین در فضاهای باز و مناطق صخره‌ای دیده می‌شود و از مناطق جنگلی متراکم دوری می‌کند. وجود منابع آبی و حضور حشرات در حال پرواز از عوامل کلیدی در انتخاب زیستگاه برای این پرنده محسوب می‌شود. پرنده‌ای اجتماعی است و در تمام طول سال در دسته‌های بزرگ دیده می‌شود. نسبت به «پرستو» پروازی آرام‌تر همراه با چرخش‌ها و مانورهای کمتر دارد. اغلب از حشرات در حال پرواز تغذیه می‌کند.

جوجه‌آوری:
جوجه‌آوری از اواسط فروردین به صورت منزوی یا با تشکیل کلنی آغاز می‌شود. آشیانه‌هایش کاسه‌ای از گلولای، علوفه نرم و سایر الیاف گیاهی است که آن را به زیر لبهٔ صخره‌ها و سنگ‌ها، سقف غارها، ساختمان‌ها و پل‌ها چسبانده و درونش را با مواد نرم نظیر پر، علوفه خشک و سایر الیاف گیاهی می‌پوشاند. معمولاً سه تا پنج و گاهی دو یا شش تخم نیمه بیضی، صاف، تا حدی صیقلی، به رنگ سفید، گاهی همراه با خال‌های ریز به رنگ قرمز روشن و به ابعاد 19.4 × 13.4 میلی‌متر می‌گذارد. تفریخ تخم‌ها 13 تا 19 روز به طول می‌انجامد. جوجه‌ها در بدو تولد پوشیده از کرک، ناتوان و برای تغذیه وابسته به والدین هستند و در حدود 19 تا 25 روزگی پرواز می‌کنند. معمولاً دو تا سه دسته تخم در هر دورهٔ جوجه‌آوری می‌گذارد و پرندگان جوان حاصل از دستهٔ تخم اول در اطراف محل آشیانه باقی می‌مانند و در تغذیهٔ جوجه‌های حاصل از دستهٔ تخم‌های بعدی به والدین کمک می‌کنند.

پراکنش و فراوانی:
تابستان‌گذرانی معمول در اکثر مناطق کوهستانی و مهاجر عبوری نسبتاً معمول در اغلب نقاط کشور است. تعداد کمی هم تمام زمستان را در استان‌های خوزستان و فارس و همچنین نواحی جنوبی‌تر خلیج فارس باقی می‌مانند.

وضعیت حفاظت:
در فهرست پرندگان حمایت‌شده جهانی و ملی قرار ندارد.