بلبل
نام علمی: Luscinia megarhynchos
نام انگلیسی: Common Nightingale
ویژگی‌های ظاهری:
طول بدن 15 تا 16 سانتیمتر و گستردگی بال‌ها 23 تا 26 سانتیمتر است. این پرنده بلبلی متوسط‌جثه با بدن به رنگ قهوه‌ای یکدست است که آواز زیبای آن مورد علاقه عموم مردم قرار دارد. شباهت زیادی به «بلبل خالدار» دارد اما به واسطهٔ روتنهٔ روشن‌تر، فقدان لکه‌های قهوه‌ای روی سینه و اولین شاه‌پر اولیه بلندتر از آن متمایز می‌شود. نر و ماده هم‌شکل و فاقد تغییرات فصلی هستند.
پرندهٔ بالغ در زیرگونه L.m.africana دارای سر و روتنهٔ یکدست خاکی قهوه‌ای و دمگاه و دم بلوطی قهوه‌ای است. چانه و گلو سفید، سینه نخودی کمرنگ و مابقی زیرتنه سفید است. در پرندهٔ نابالغ روتنه دارای خال‌های نخودی و قهوه‌ای است و بخش پایینی گلو، سینه و پهلوها لکه‌هایی به رنگ قهوه‌ای تیره دارد. نوک پوش‌پرهای میانی و بزرگتر روی بال‌ها خال‌های روشنی دارد که نوارهای بالی کمرنگی روی بال‌ها تشکیل می‌دهند.
زیرگونهٔ L.m.golzii درشت‌جثه‌تر و کمرنگ‌تر از زیرگونهٔ قبلی است، منقار به نسبت درازتر دارد، گوش‌پرها و روتنه به رنگ خاکی و سینه نخودی خاکی است.
ویژگی‌های زیستی:
این پرنده در درختزارهای خزان‌کننده با پوشش زیر اشکوب متراکم از درختچه‌ها و بوته‌های خاردار و لاشبرگ فراوان در سطح زمین، بیشه‌های حاشیهٔ رودخانه‌ها، پرچین‌های انبوه، پارک‌ها و باغ‌های بزرگ به عنوان زیستگاه برمی‌گزیند. پرنده‌ای منزوی است که اغلب صدای آن در شب و روز شنیده می‌شود، ولی خود کمتر دیده می‌شود. پروازی در ارتفاع پایین با بال‌زدن‌های سریع و ناگهانی، بال‌بازروی، چرخش‌های ناگهانی و فرودهای سریع به درون پوشش گیاهی دارد. این پرنده با جهش‌های کوتاه و بلند در حالی که دم خود را بالا نگه داشته، روی زمین راه می‌رود و به جستجو و تغذیه از بی‌مهره‌ها به ویژه سوسک‌ها و مورچه‌ها می‌پردازد. همچنین در اواخر تابستان از انواع میوه‌های سته تغذیه می‌کند.
جوجه‌آوری:
جوجه‌آوری از اواسط اردیبهشت و با تشکیل قلمرو در درختزارهای خزان‌کننده با زیر اشکوب بوته‌ها و پرچین‌های انبوه آغاز می‌شود. این پرنده تک‌همسر و گاهی چند همسر (یک نر با دو ماده) است و آشیانه‌هایش کاسه‌ای سست از لاشبرگ‌ها، علوفهٔ خشک و سرشاخه‌های نازک است که آن را بین علوفهٔ سطح زمین، ریشه‌ها، کپه‌های متشکل از شاخه‌های افتاده بر سطح زمین، لاشبرگ‌ها و یا در مناطق باز زیر بوته‌ها می‌سازد و درونش را با علوفه و ریشک‌های نرم و مقداری مو می‌پوشاند.
معمولاً چهار تا پنج و گاهی سه تا هفت تخم نیمه‌بیضی، صاف، تا حدی صیقلی، آبی کمرنگ، سبز یا آبی مایل به سبز، با خال‌های قهوه‌ای مایل به قرمز کمرنگ و به ابعاد 20.8 × 15.6 میلی‌متر می‌گذارد. تفریخ تخم‌ها 13 تا 14 روز به طول میانجامد. جوجه‌ها در بدو تولد پوشیده از کرک، ناتوان و برای تغذیه وابسته به والدین هستند. پرورش جوجه‌ها 11 تا 12 روز طول می‌کشد و تا چند روز پس از آن همچنان توسط والدین مراقبت و تغذیه می‌شوند.
پراکنش و فراوانی:
این پرنده تابستان‌گذرانی معمول در نواحی شمالی و غربی کشور و همچنین ارتفاعات استان کرمان دارد. اغلب جمعیت‌های جوجه‌آور از این پرنده در ایران به زیرگونهٔ L.m.africana تعلق دارند که در نیمهٔ غربی کشور گسترش دارند و جمعیت‌های خراسان و احتمالاً استان سیستان و بلوچستان متعلق به زیرگونهٔ L.m.golzii هستند. این دو زیرگونه به صورت مهاجر عبوری در نواحی وسیعی از جنوب، جنوب‌شرقی و شمال‌شرقی کشور دیده می‌شوند.
وضعیت حفاظت:
این پرنده در فهرست پرندگان حمایت‌شدهٔ ایران قرار دارد و دارای ارزش حفاظتی است.
