عقاب مارخور

نام علمی: Circaetus gallicus

نام انگلیسی: Short-toed Eagle

ویژگی‌های ظاهری:
طول بدن این پرنده بین 62 تا 67 سانتیمتر و گستردگی بال‌ها 185 تا 195 سانتیمتر است. این عقاب متوسط‌جثه دارای بال‌های بلند و وسیع، گردن کوتاه، سر پهن شبیه به جغد (هنگام استراحت)، منقار کوچک و چشمان زرد رنگ است. نر و ماده این پرنده هم‌شکل هستند، با این تفاوت که ماده کمی بزرگتر است و فاقد تغییرات فصلی می‌باشد. پرنده بالغ دارای گلو و بالای سینه قهوه‌ای تیره است، زیرتنه و زیر بال‌ها به طور مشخص سفید همراه با چندین نوار خال‌دار تیره رنگ دارد. البته در برخی از افراد، این لکه قهوه‌ای تیره و خال‌های نواری شکل دیده نمی‌شود. روتنه قهوه‌ای است و شاه‌پرهای اولیه خاکستری نقره‌ای به نظر می‌رسند. دم این پرنده باریک و بلند است و دارای سه نوار عرضی تیره می‌باشد. تارسوس فاقد پر است و انگشتان پاها خاکستری مایل به آبی به نظر می‌رسند. از عقاب ماهیگیر و سارگپه‌ها می‌توان این پرنده را به واسطه فقدان لکه تیره در سطح زیر بال‌ها (در ناحیه مچ‌ها) و همچنین نوارهای عرضی تمیز دم تشخیص داد. پرنده نابالغ تا حد زیادی شبیه به پرنده بالغ است و تشخیص آن دشوار می‌باشد.

ویژگی‌های زیستی:
این پرنده در نواحی خشک، سنگی و صخره‌ای، کوهستان‌ها و دره‌های تنگ، حواشی جنگل‌ها، بیشه‌زارها و دشت‌های باز و وسیع با بوته‌های کوتاه و زمین‌های بایر یا نیمه‌کشت شده دارای خار و خاشاک با درختان پراکنده زیست می‌کند. پرواز آن آرام است و بال‌زدن‌های قوی دارد. این پرنده قادر است تا با جابالزنی مدت زمان نسبتا طولانی را به جستجوی غذا بپردازد. بیشتر از مارها، مارمولک‌ها، جوندگان کوچک و جوجه پرندگان تغذیه می‌کند.

جوجه‌آوری:
جوجه‌آوری این پرنده از اواسط فروردین تا اواسط خرداد در درختزارهای باز آغاز می‌شود. این پرنده تک‌همسر است و آشیانه‌های خود را که توده‌ای از سرشاخه‌های بلند و باریک است، روی درختان و گاهی در لبه صخره‌ها می‌سازد و درون آن را با برگ‌های سبز می‌پوشاند. این پرنده معمولاً یک تخم بیضی کوتاه تا نیمه بیضی کوتاه، صیقلی، به رنگ سفید و به ابعاد 73.5 × 57.8 میلی‌متر می‌گذارد. تفریخ تخم‌ها حدود 47 روز طول می‌کشد. جوجه‌ها در بدو تولد پوشیده از کرک، ناتوان و برای تغذیه وابسته به والدین هستند. این جوجه‌ها در حدود 60 روزگی آشیانه را ترک می‌کنند و در 70 تا 75 روزگی قادر به پرواز می‌شوند.

پراکندگی و فراوانی:
این پرنده تابستان‌ها در نواحی جنوبی دریای خزر، گاهی در آذربایجان، شمال خراسان، رشته‌کوه‌های زاگرس و ارتفاعات استان کرمان مشاهده می‌شود. همچنین، به صورت مهاجر عبوری در بسیاری از مناطق ایران دیده می‌شود.

وضعیت حفاظت:
این پرنده در فهرست پرندگان حمایت‌شده ایران قرار دارد و دارای ارزش حفاظتی است.