هوبره

نام علمی: Chlamydotis macqueenii

نام انگلیسی: Macqueenii Bustard

ویژگی‌های ظاهری:
این پرنده طول بدن 55 تا 65 سانتیمتر و گستردگی بال‌ها 135 تا 170 سانتیمتر دارد. پرنده‌ای درشت‌جثه با گردن بلند و باریک، بدن به نسبت کشیده و دم دراز است. نر و ماده هم‌شکل هستند (نر اندکی بزرگ‌تر) و فاقد تغییرات فصلی هستند.

در پرندهٔ نر بالغ، روتنۀ قهوه‌ای خاکی با لکه‌های تیره فراوان دیده می‌شود. چشمان درشت و مایل به زرد، کاکلی کوچک و سیاه و سفید دارد. چانه مایل به سفید است و سینه و جلوی گردن خاکستری کمرنگ می‌باشد. پرهای سیاه و به نسبت بلندی در دو طرف گردن دارد که به شکل نوارهایی از فاصله دور در رنگ زمینه قهوه‌ای خاکی گردن به خوبی نمایان است. شاهپرهای بال‌ها سیاه هستند و لکهٔ سفید بزرگی در قاعدۀ شاهپرهای اولیه دارند. رنگ غالب زیرتنه نیز سفید است.

پرندۀ ماده بالغ شبیه به نر است ولی روتنۀ خاکستری‌تری دارد. همچنین کاکل و نوار سیاه دو طرف گردن کمتر مشخص است. پرندۀ نابالغ شبیه به پرندۀ ماده است، ولی فاقد کاکل و نوار سیاه اطراف گردن است و پروبال زردتری دارد.

ویژگی‌های زیستی:
این پرنده در استپ‌های خشک، دشت‌های باز حواشی مناطق بیابانی و نیمه‌بیابانی و اراضی با بستر رسی، ماسه‌ای یا سنگلاخی همراه با بوته‌های پراکنده به عنوان زیستگاه برمی‌گزیند. این پرنده به نسبت اجتماعی است و در خارج از دوران جوجه‌آوری در دسته‌های کوچک چندتایی دیده می‌شود.

پرواز این پرنده سریع با بالزدن‌های سنگین و آهسته است، اما تمایلی به پرواز ندارد و معمولاً راه رفتن را ترجیح می‌دهد. این پرنده با وقار و به آرامی راه می‌رود و می‌تواند با سرعت زیادی (تا حدود 40 کیلومتر در ساعت) بدود. هنگام احساس خطر، این پرنده کنار بوته‌ها مخفی می‌شود یا با حالتی قوز کرده روی زمین پنهان می‌شود.

این پرنده همه‌چیزخوار است و از مواد گیاهی مانند گل‌ها، میوه‌ها، دانه‌ها، جوانه‌ها، برگ‌ها، همچنین حشرات، مارها و مارمولک‌ها تغذیه می‌کند.

جوجه‌آوری این پرنده از اواسط اسفند تا اواسط فروردین و با تشکیل قلمرو آغاز می‌شود. این پرنده تک‌همسر است و آشیانه‌اش گودی کم‌عمق و بدون پوشش است که آن را در نواحی ماسه‌ای یا سنگلاخی با بوته‌های پراکنده روی زمین می‌سازد. معمولاً دو تا سه تخم بیضی کوتاه تا نیمه‌بیضی کوتاه، صاف، صیقلی، به رنگ قهوه‌ای مایل به زیتونی روشن با خط و خال‌های قهوه‌ای، قهوه‌ای مایل به قرمز و خاکستری و به ابعاد 62.2 × 45 میلی‌متر می‌گذارد. تفریخ تخم‌ها در حدود 28 روز طول می‌کشد. جوجه‌ها در بدو تولد پوشیده از کرک و توانمند هستند و فقط در چند روز اول به پرندۀ ماده وابسته به تغذیه‌اند. پرورش جوجه‌ها در حدود 35 روز به طول می‌انجامد، ولی همچنان تا پاییز با پرندۀ ماده باقی می‌مانند.

پراکندگی و فراوانی:
این پرنده به صورت کمیاب در گسترۀ وسیع از حاشیهٔ کویر مرکزی ایران که پوشش گیاهی مناسبی دارد، جوجه‌آوری می‌کند. همچنین در امتداد نوار سواحل جنوبی ایران از مناطق پست جنوب استان خوزستان تا استان سیستان و بلوچستان، جنوب استان فارس و استان هرمزگان زمستان‌گذرانی می‌کند. گزارش‌هایی هم از مشاهدهٔ این پرنده در زمان مهاجرت در شمال شرقی استان خراسان و شبه‌جزیرۀ میانکاله وجود دارد.

این پرنده قبلاً به عنوان زیرگونه‌ای از Chlamydotis undulata در نظر گرفته می‌شده است.

وضعیت حفاظت:
این پرنده جزء پرندگان آسیب‌پذیر (VU) است. همچنین در ضمیمۀ I کنوانسیون منع تجارت بین‌المللی گونه‌های در معرض انقراض (CITES) قرار دارد. در ایران نیز جزء پرندگان در معرض خطر انقراض معرفی شده و دارای ارزش حفاظتی است. مهم‌ترین عامل تهدید کنندۀ این پرنده در مقیاس بین‌المللی شکار توسط قوش‌بازان در خاورمیانه معرفی شده است. از دست رفتن و تخریب زیستگاه‌های این پرنده نیز ناشی از توسعهٔ مناطق برای گردشگری طبیعت، آزمایش‌ها و تمرین‌های نظامی، چرای شدید دام، استخراج شن و ماسه و توسعۀ شبکۀ راه‌ها و خطوط انتقال برق بوده است. همچنین افزایش مرگ و میر در جمعیت‌های باقی‌مانده به عواملی نظیر برخورد با خطوط انتقال برق، شکار توسط طعمه‌خواران و شکار و صید غیرقانونی نسبت داده می‌شود.