اکثریت جمعیت فعلی شهر سمیرم را کسانی تشکیل می دهند که نیای آنها به گفته افراد سالخورده ی محلی در گذشته ی نه چندان دور، حدود (1150- 1100)، از نقاط دیگر ایران در این منطقه ساکن شده اند و با افراد بومی محل درآمیخته و از تلفیق آنها سنگ بنای فرهنگ توده ی سمیرم در پی ریزی شده است. اینکه این افراد مهاجر چه کسانی و دارای چه ویژگی های طبقاتی اجتماعی بوده اند و چرا به این سرزمین مهاجرت کرده اند، بر ما معلوم نیست.
پیرمردان می گویند نیای تعدادی از ساکنان سمیرم از منطقه خراسان در زمان سلطنت نادرشاه افشار به این آب و خاک گسیل شده اند که جریان تاریخی زیر احتمال صدق این گفتار را قوت می بخشد:
«به طور کلی نادر در مورد کشاورزی و کشاورزان سیاست مشخص و صحیحی را دنبال نمی کرد و فقط در فکر جنگ بود و از مردم برده وار انتظار داشت که اوامر ظالمانه و غیرمنطقی او را به کار ببندند. او برای جلوگیری از هر نوع اغتشاش، بدون توجه به مصالح عمومی دستور داد که در سال 1143، 50 الی 60 هزار نفر از عشایر آذربایجان و عراق و فارس را به خراسان کوچ دهند و در سال 1145، 60 هزار تن از ابدالیان حوالی هرات را به مشهد و نیشابور و دامغان کوچ داد. در همان سال سه هزار خانوار از عشایر هفت سنگ بختیاری را به خراسان فرستاد و در سال 1149 در پی فرونشاندن شورش بختیاری ها، در حدود ده هزار نفر خانوار گرجی را به خراسان تبعید کرد. این نقل و انتقالات مسلماً به حال دامداری و کشاورزی مملکت سودمند نبود. وی در آخرین روزهای سلطنت خود، اوقاف را از مردم گرفت و کلیه آنها را ضمیمه املاک خالصه کرد و در دفتر بخصوصی به نام «رقبات نادری» وارد کرد. او به نفع طبقات تولیدکننده یعنی کشاورزان و پیشه وران قدمی برنداشت.»
نام محله های سمیرم
بافت سنتی شهر سمیرم را هفت محله تشکیل می داده است که هنوز می توان رگه هایی از تعصب و قوم گرایی را در قشر جوانان تحصیل کرده آن به چشم دید. در گذشته افراد این مرز و بوم در هفت محله جدا از هم زندگی می کردند و اکنون باتوجه به شرایط و ساختار شهرنشینی، افراد در تمام نقاط شهر پراکنده اند و بین آنها حد و مرزی وجود ندارد. اسامی این هفت محله و وجه تسمیه آنها به قرار زیر است :
محله ی قلعه: تشکل ابتدایی این محله احتمالاً پیرامون دژ یا قلعه ای بوده که اثر کمرنگی از آن تاکنون به نام «نارقلعه» وجود دارد. فامیل های تشکیل دهنده آن عبارتند از : افشاری، پیرمرادیان، عباسی، رنجبر و شجاعی. به گفته پیرمردان با تجربه و با اطلاع، در گذشته نیای برخی از فامیل افشاری از دره گز خراسان به این منطقه مهاجرت کرده و ساکن شده اند. محل استقرار این محله در شمال سمیرم بوده است و هنوز تعداد عمده ای از آنها در این محل به سر می برند.
محله ی خواجگان: در گذشته بیشتر کلانتران و بزرگان از این منطقه سر بلندکرده اند. سامی،کریمی، صادقی، شهبازی، صابری، کاوه و ... فامیل های تشکیل دهنده ی این محله هستند. به گفته پیرمردان، نیای فامیل های سامی و کریمی از منطقه خراسان بوده اند. مردمان این محله در غرب سمیرم ساکن هستند.
محله دلگر و پامنار: پیشه ی نیای گذشته آنها نجاری بوده است و دلگر برگرفته از دُرگر است که خود یک واژه پهلوی است و معنی نجار می دهد و تبدیل حرف «ر» به حرف «ل» در فرهنگ عامیانه سمیرم بسیار متداول است. فامیل های اسدی و بهرامیان و رشیدی، بافت آن را تشکیل می دهند و مردمان آن در جنوب غربی شهر ساکن هستند.
احتمال می رود که سنگ بنای محله ی پامنار در کنار مناری از این منطقه گذاشته شده که بعدا به نام پامنار معروف می شود.
محله سادات و علیاء : فامیل های تشکیل دهنده آن ها به ترتیب قائم مقامی و آصفی، یزدانی و شیخی هستند و در قسمت شمال غربی و شمال سمیرم ساکن بوده اند.
محله جنگل: فامیل های امامی، داودی، آقائی، هاشمی، قنبری، تشکیل دهنده آن بوده اند و در مرکز سمیرم سکونت اختیار کرده بودند. جد فامیل آقائی از نواحی خراسان بوده است.
وجه تسمیه ی جنگل را به دو گونه می توان توضیح داد؛ ممکن است محل سکونت نیای این محله، جنگل زار بوده است یا احتمال می رود که واژه ی جنگل تغییر فرم یافته ی "جنگ گر" یا "جنگاور" باشد.
محله دهان: نیای این محله با ورود به این سرزمین در مزرعه ای به نام "دهان" در ابتدای جنوبی تنگه ی آبشار سکونت اختیار می کند و به نام محله ی دهان شناخته می شود. ناگفته نماند که در گذشته نه تنها در این مزرعه بلکه در کل منطقه ی سمیرم، دانه های روغنی کشت می شده از جمله دانه ی برزک (کتان) و دهان برگرفته از "دهن" به معنای روغن است.
محله ماندگار و مستعلی: «علی» نامی از منطقه کوه مرّه فارس، پابه این سرزمین گذاشته و ضمن ازدواج با دختر مستعلی محله مانده گار را بنیاد گذاشته است. فامیل های این محل عموماً طغرائی و نادری هستند و در جنوب غربی سمیرم ساکن بوده اند. «مستعلی» نامی از میمند فارس به این منطقه مهاجرت کرده و فامیل های نادری را تشکیل داده است. محل سکونت این قوم در مرکز سمیرم بوده است.
محله ی کوچیکک (کوشک)
در شرق سمیرم واقع شده و ساکنان آن ترکیبی از محله ی ماندگار و دهان و جنگل بوده است.
(کتاب فرهنگ عامه سمیرم)
محله علیا (محله بالا یا ملد بالا)
ملد بالا تقریبا در شمالی ترین قسمت محله ی دهان و ماندگار روی جوبی به نام کهریز ساکن هستند. بیشترین حرفه قدیم این مردم نمدمالی بوده است که از شهرت خاصی برخوردار بوده است.
(عطر سیب)
پیرمردان می گویند نیای تعدادی از ساکنان سمیرم از منطقه خراسان در زمان سلطنت نادرشاه افشار به این آب و خاک گسیل شده اند که جریان تاریخی زیر احتمال صدق این گفتار را قوت می بخشد:
«به طور کلی نادر در مورد کشاورزی و کشاورزان سیاست مشخص و صحیحی را دنبال نمی کرد و فقط در فکر جنگ بود و از مردم برده وار انتظار داشت که اوامر ظالمانه و غیرمنطقی او را به کار ببندند. او برای جلوگیری از هر نوع اغتشاش، بدون توجه به مصالح عمومی دستور داد که در سال 1143، 50 الی 60 هزار نفر از عشایر آذربایجان و عراق و فارس را به خراسان کوچ دهند و در سال 1145، 60 هزار تن از ابدالیان حوالی هرات را به مشهد و نیشابور و دامغان کوچ داد. در همان سال سه هزار خانوار از عشایر هفت سنگ بختیاری را به خراسان فرستاد و در سال 1149 در پی فرونشاندن شورش بختیاری ها، در حدود ده هزار نفر خانوار گرجی را به خراسان تبعید کرد. این نقل و انتقالات مسلماً به حال دامداری و کشاورزی مملکت سودمند نبود. وی در آخرین روزهای سلطنت خود، اوقاف را از مردم گرفت و کلیه آنها را ضمیمه املاک خالصه کرد و در دفتر بخصوصی به نام «رقبات نادری» وارد کرد. او به نفع طبقات تولیدکننده یعنی کشاورزان و پیشه وران قدمی برنداشت.»
نام محله های سمیرم
بافت سنتی شهر سمیرم را هفت محله تشکیل می داده است که هنوز می توان رگه هایی از تعصب و قوم گرایی را در قشر جوانان تحصیل کرده آن به چشم دید. در گذشته افراد این مرز و بوم در هفت محله جدا از هم زندگی می کردند و اکنون باتوجه به شرایط و ساختار شهرنشینی، افراد در تمام نقاط شهر پراکنده اند و بین آنها حد و مرزی وجود ندارد. اسامی این هفت محله و وجه تسمیه آنها به قرار زیر است :
محله ی قلعه: تشکل ابتدایی این محله احتمالاً پیرامون دژ یا قلعه ای بوده که اثر کمرنگی از آن تاکنون به نام «نارقلعه» وجود دارد. فامیل های تشکیل دهنده آن عبارتند از : افشاری، پیرمرادیان، عباسی، رنجبر و شجاعی. به گفته پیرمردان با تجربه و با اطلاع، در گذشته نیای برخی از فامیل افشاری از دره گز خراسان به این منطقه مهاجرت کرده و ساکن شده اند. محل استقرار این محله در شمال سمیرم بوده است و هنوز تعداد عمده ای از آنها در این محل به سر می برند.
محله ی خواجگان: در گذشته بیشتر کلانتران و بزرگان از این منطقه سر بلندکرده اند. سامی،کریمی، صادقی، شهبازی، صابری، کاوه و ... فامیل های تشکیل دهنده ی این محله هستند. به گفته پیرمردان، نیای فامیل های سامی و کریمی از منطقه خراسان بوده اند. مردمان این محله در غرب سمیرم ساکن هستند.
محله دلگر و پامنار: پیشه ی نیای گذشته آنها نجاری بوده است و دلگر برگرفته از دُرگر است که خود یک واژه پهلوی است و معنی نجار می دهد و تبدیل حرف «ر» به حرف «ل» در فرهنگ عامیانه سمیرم بسیار متداول است. فامیل های اسدی و بهرامیان و رشیدی، بافت آن را تشکیل می دهند و مردمان آن در جنوب غربی شهر ساکن هستند.
احتمال می رود که سنگ بنای محله ی پامنار در کنار مناری از این منطقه گذاشته شده که بعدا به نام پامنار معروف می شود.
محله سادات و علیاء : فامیل های تشکیل دهنده آن ها به ترتیب قائم مقامی و آصفی، یزدانی و شیخی هستند و در قسمت شمال غربی و شمال سمیرم ساکن بوده اند.
محله جنگل: فامیل های امامی، داودی، آقائی، هاشمی، قنبری، تشکیل دهنده آن بوده اند و در مرکز سمیرم سکونت اختیار کرده بودند. جد فامیل آقائی از نواحی خراسان بوده است.
وجه تسمیه ی جنگل را به دو گونه می توان توضیح داد؛ ممکن است محل سکونت نیای این محله، جنگل زار بوده است یا احتمال می رود که واژه ی جنگل تغییر فرم یافته ی "جنگ گر" یا "جنگاور" باشد.
محله دهان: نیای این محله با ورود به این سرزمین در مزرعه ای به نام "دهان" در ابتدای جنوبی تنگه ی آبشار سکونت اختیار می کند و به نام محله ی دهان شناخته می شود. ناگفته نماند که در گذشته نه تنها در این مزرعه بلکه در کل منطقه ی سمیرم، دانه های روغنی کشت می شده از جمله دانه ی برزک (کتان) و دهان برگرفته از "دهن" به معنای روغن است.
محله ماندگار و مستعلی: «علی» نامی از منطقه کوه مرّه فارس، پابه این سرزمین گذاشته و ضمن ازدواج با دختر مستعلی محله مانده گار را بنیاد گذاشته است. فامیل های این محل عموماً طغرائی و نادری هستند و در جنوب غربی سمیرم ساکن بوده اند. «مستعلی» نامی از میمند فارس به این منطقه مهاجرت کرده و فامیل های نادری را تشکیل داده است. محل سکونت این قوم در مرکز سمیرم بوده است.
محله ی کوچیکک (کوشک)
در شرق سمیرم واقع شده و ساکنان آن ترکیبی از محله ی ماندگار و دهان و جنگل بوده است.
(کتاب فرهنگ عامه سمیرم)
محله علیا (محله بالا یا ملد بالا)
ملد بالا تقریبا در شمالی ترین قسمت محله ی دهان و ماندگار روی جوبی به نام کهریز ساکن هستند. بیشترین حرفه قدیم این مردم نمدمالی بوده است که از شهرت خاصی برخوردار بوده است.
(عطر سیب)
